Леанід Дранько-Майсюк - Стомленасць Парыжам

Януш Лонскі не мог надыхацца Парыжам і з дня ў дзень выходзіў у горад без ніякае мэты, без ніякага клопату. I бяды ў гэтым пані Барбара пакуль не бачыла. Ен — паэт, а вандраваць над Сенаю — занятак, варты паэта.

Лёс даў ім некалькі тыдняў прыгожага спакою, але першага верасня пачалася вайна, і ўсё зацьмілася. Януш Лонскі адразу пачужэў для Барбары. Першага верасня ён паўздыхаў, успомніўшы бацькоў, якім так і не сабраўся напісаць, і, нібыта на Польшчу не бомбы нямецкія падалі, а снег, зноў выйшаў на сваю чарговую праходку.

Удзень яны маўкліва паабедалі, а ўвечары ён сабраўся да Булацкага на бульвар Клішы.

— Януш, што рабіць будзем? — не тоячы страху, спытала Барбара.

Ен нічога не сказаў, пацалаваў яе і выйшаў з пакоя.

I назаўтра, сонечнай раніцай,таксама пацалаваў Барбару і, не забыўшыся пацешыць мараканца новым польскім анекдотам, зноў пусціўся ў бульварны паход па цудоўным восеньскім горадзе.

— О, усё наладзіцца! — усклікнуў ён весела, калі на бок Польшчы ў гэтай вайне сталі Англія і Францыя.

Блюзнерская ўпэўненасць!

Плачучы, пані Барбара пайшла да мастака Булацкага, каб знайсці якой рады.

Семнаццатага верасня Польшча ўжо задыхалася, і бедная Барбара не вытрымала: «Януш, прачніся! Ты ж паляк!» Януш Лонскі адказаў незадаволена: «Гэту вайну, мая каханая, мы перабудзем у Парыжы».

Перабудзем?!

Яна ўзненавідзела Януша за гэтае здзеклівае «перабудзем» і пракляла яго, сама не ўсведамляючы, якую разбуральную сілу ўклала ў свой раптоўны праклён. Яна ўспомніла пакінутага, зняважанага мужа: дзе ён? што з ім? ці жывы? Вядома ж, ваюе, абараняе любую Польшчу. Абараняе яе, Барбару. I ўпершыню яна адчула ў душы нешта падобнае на каханне, на цёплую прыхільнасць да палкоўніка Ружэвіча, да гэтага сумленнага чалавека, якога так жорстка падманула.

У адзін з трывожных вечароў на бульвары Клішы Булацкі прапанаваў Янушу Лонскаму ехаць у Лондан: там цяпер збіраюцца палякі з усяго свету, там цяпер польскі ўрад.

Януш Лонскі ехаць адмовіўся.

Ягоная адмова і наблізіла да Барбары яе будучыню. Пані Барбара зрабіла свой выбар. Не развітаўшыся з Янушам, яна паспяхова перабралася з Булацкім праз небяспечны Ла-Манш.

— Пустая кабета! — першае, што крыкнуў уражаны Януш, калі зычлівы мараканец паведаміў пра спешны ад'езд яго каханкі.

Ен не падняўся ў пакой. Зняможаны, сеў у вестыбюлі, падпёршы плячыма люстэрка. З хвіліну думаў, што рабіць — ехаць у Лондан? знайсці яе і вярнуць?

Не, паездка ў Лондан — клопат не для яго. Лепей знайсці пакуль прыдатнае на гэты горкі вечар кафэ. Лепей сціснуць да хрусту ў кулаку поўную чарку...

I жыццё львоўскага паэта крута пайшло з гары.

Ен піў і лаяў Барбару, піў і шкадаваў сябе, піў і зноў лаяў Барбару — нікчэмную жанчыну, якая лёгка кінула мужа, яшчэ лягчэй пакінула яго, Януша, і, пэўна ж, не задумваючыся, кіне й гэтага праныру Булацкага... Яна, вядома ж, чакала моманту, каб уцякці. Вайна памагла ёй. Так, Барбара не кахала яго, а ён кахаў і кахае, але ўсё зробіць, каб гэтае каханне спрахла. Ен адпомсціць свайму каханню.

Псеўдарамантык, якога абразіла каханка, адразу ж губляе памяркоўнасць, аглушае сябе адчаем, які з цягам часу ператвараецца ў абыякавасць, у нейкі запаволены рух, цьмяна асветлены, нібы калідорнай лямпачкай, няўхільным пачуццёвым змярканнем.

Януш помсціў, і нічога новага ў ягонай помсце не было. Усё як у дрэннай літаратуры. Да вар'яцкае зморы ён хадзіў па крузе, утвораным наслухмянымі прасціннымі жанчынамі. Белетрыстычнымі фарбамі ўзнаўляць яго далейшае жыццё вялікай патрэбы няма, таму дзеля сцісласці даверуся анкетнаму пісьму — акупацыю Францыі прабыў на вольным поўдні; жыў з каталонцамі, вандраваў з цыганамі, меў дробныя заробкі, а часцей за ўсё перабіваўся кішэнным жабрацтвам і падпіраў сваю душу алкагольным кійком.

У Сэце, у канцы вайны, сустрэўся з рыжай, як сланечнік, карсіканкай — мегерычнай істотай, таннай вулічнай танцоркай і да ўсяго яшчэ — наркаманкай. Прывучыць Януша да наркотыкаў яна не паспела — надта ж кароткім было іхняе каханне.

Перад сном карсіканка любіла танцаваць канкан. Танцавала з немалым азартам і заўсёды заканчвала свой адчайны танец скачком на дарожны куфэрак, поўны ўсялякага экзатычнага начыння. Вочы яе наліваліся чырвоным сумам, яна саскоквала з куфэрка і прымушала аглушанага Януша станавіцца на калені і бясконца паўтараць: «Я цябе кахаю... Я цябе кахаю... Я цябе кахаю...» I Януш паслухмяна валіўся на падлогу і паўтараў, што было загадана. Але язык не слухаўся яго, галава, як падсечаная, не хацела трымацца на слабой шыі, і Януш засынаў на падлозе, не сілуючы дайсці да ложка і нават дзесяць разоў прамовіць так патрэбнае няшчаснай карсіканцы: «Я цябе кахаю...»