Сяргей Грахоўскі - Табе зайздросціць сонца

Ты шчасцю свайму пазірала у вочы,
Ты чула, як сэрца ля сэрца стукоча,
Любіла начамі пад ліўнямі мокнуць,
Хадзіць, аж пакуль салаўі не замоўкнуць,
Глядзець, як знікае каханы ў тумане,
I думаць: «А колькі гадзін да спаткання?»

Вы разам чыталі, смяяліся, пелі,
I ўсе гаварылі, што хутка вяселле.
А дна ты казала: «Ніколі не позна»,
I бегла дахаты сцяжынкаю роснай.
Цяпер ты шкадуеш, што ў майскія ночы
Залішне сумленна заплюшчвала вочы,

Што сцерлася ў памяці нейкая рыса,
Што болей нікому не скажаш: «Вярніся»,
Другога не стрэнеш, другіх не шукаеш,
Калі аднаго назаўжды пакахаеш.
Табе нічыёй не патрэбна спагады,
Што бабіна лета, што час лістападу,
Што косы завеяла першая замець,
Што нумар застаўся на целе на памяць.
А памяць, яна не старэе ніколі:
Дарога ў Майданак, i голае голле,
I сівер насустрач, i тысячы босых,
Скаваныя рукі, абрэзаны косы.

А дым, нібы хмара, вісіць над парканам
«Як хутка мяне разлучылі з каханым,
Нявестай была, a зрабілі ўдавою...»
Ды свішча бізун над тваёй галавою.
Цябе бессаромна салдаты раздзелі —
Лічылі радзімыя плямкі на целе,

Глядзелі у вочы i з нейкаю мэтай
Запісвалі доўга імя i прыкметы.
Ты тройчы ўцякала ад смерці i згубы.
Свістала завея ў жалобныя трубы,
Як здані, стаялі сівыя фальваркі,
I рвалі дзявочае цела аўчаркі.
Цябе на світанні вялі ў крэматорый,
Апошняя хмарка плыла над табою...
Ды раптам аднекуль чырвоныя зоры
Уляцелі, як іскры гарачага бою.
Чырвоныя зоры, знаёмыя твары,
Знаёмыя вочы глядзелі з-пад каскі,
Засмяглыя губы шапталі: «Таварыш»
I падалі слёзы ад братняе ласкі.

Чамусьці сягоння ты ўспомніла гэта —
У час лістападу, у бабіна лета.
Не ведаеш ты i паверыць не хочаш,
Што вернуцца зноў салаўіныя ночы,
Што познім каханнем зардзеюцца шчокі,
Калі ты пачуеш знаёмыя крокі.

Каханне ніколі само не знікае,
Каханы заўсёды цябе адшукае.
Ты чуеш, ты чуеш — асенняю ноччу
Ляцяць самалёты i поезд грукоча,
У дзверы твае асцярожна, нясмела
Пастукае любы, крыху пасівелы.

Ты скажаш, што песня яшчэ не прапета,
Што сёння вясна, а не бабіна лета.

Ялта, 1958 г.

ВЕЧНЫ САЛДАТ

Тут цішыня.
Пад хвояю пахілай
Стаіць без каскі
Бронзавы салдат,
Як вартавы,
над брацкаю магілай.
Яго дажджы сякуць
I хвошча град.
Зімою снег лажыцца на пагоны,
А ён глядзіць на простыя імёны,
Нібы вядзе паверку,
Ці Ў нарад
Гатоў паслаць таварышаў па роце,
Ці затрубіць пад'ём, як прыйдзе час.
Ён тут стаіць не па сваёй ахвоце.
Яго ніхто не зволіць у запас.
Яго сябры, як ён,
Навек салдаты,
На ix магілах —
прозвішчы
i даты.

Апошнюю дату паставіла куля...
А недзе пад Каневам плача матуля,
Суседскага сына убачыць здалёку,
I здасца, што гэта яе яснавокі,
Што вечарам прыйдзе, пастукае ў раму
I скажа паціху: «Прачніцеся, мама».
Цыгарку закурыць, адмовіцца есці
I будзе да рання ўздыхаць аб нявесце.

Хоць маці не верыць, а часам чакае,
Напэўна, ўжо матчына доля такая:
Сыноў гадаваць, выпраўляць у дарогу.
Пачуць, што нявестка ідзе за другога,
Насіць пачастункі маленькаму ўнучку,
Вадзіць, як ягонага бацьку за ручку
Калісьці вадзіла з сабою у поле
I зычыла самую лепшую долю,
I здымак паказваць на белай сцяне
Таго, што застаўся навек на вайне,
Таго, хто не прыйдзе у матчыну хату,
Чый вырасце сын, не пабачыўшы таты.

Растуць непрыкметна салдацкія дзеці.
Ім хопіць работы на кашай планеце,
Iм хопіць зямлі і блакітнага неба,
Крынічнай вады i духмянага хлеба.
Для шчасця растуць i мужнеюць яны,
Каб болей ніколі не ведаць вайны,
Каб болей не плакалі маці i ўдовы,
Каб ix не сівелі дачасна галовы,
Каб мір, што крывёю бацькі здабылі,
Ніхто не парушыў на нашай зямлі,
Каб слухалі дзеці, як песню, як казку,
Пра подзвіг салдата, што, скінуўшы каску,
Нязменна стаіць вартавым на пагосце
У грознай красе баявой маладосці.

1957 г.

МАЦІ ПРАВАФЛАНГОВАГА

Жанчыну ў старамодным плацці
Праз доўгі клубны калідор,
Пад руку ўзяўшы, нібы маці,
На сцэну вёў сівы маёр.

I без каманды, без загаду
Казах, літовец i грузін, —
Плячо к плячу, салдат к салдату,'
Усе ўзняліся як адзін.

Жанчына хустку развязала
I, глянуўшы на ўсе бакі,
На прывітанне адказала:
— Дзень добры, родныя сынкі!