Віктар Швед - Выбраныя вершы

Бацькі мае жылі спрадвеку ў вёсцы,
Раслі з зямлі, з зямлі пладоў жылі.
І працавалі на сваёй палосцы,
Хоць на маленькай — на сваёй зямлі.

І да яе, прыпісаныя лёсам,
Яны ішлі па дзедаўскіх слядах.
Набожныя, маліліся нябёсам
І пах зямлі насілі на руках.

Імкнуліся прыдбаць хоць дзесяціну,
Цягаліся гадамі па судах
З адною думкай: штось пакінуць сыну
І даць дачцэ што-кольвек у пасаг.

Зямля была апорай і багаццем,
Як кісларод была яна бацькам.
І без зямлі тут не было і працы
Іх спрацаваным стомленым рукам.

Бацькі былі народжаны зямлёю,
Зрасліся з ёю ўсім сваім жыццём.
Зямлю расілі потам і крывёю
І спяць у ёй сваім апошнім сном.

Калі я толькі ехаў да бацькоў,
Што дажывалі век старэчы ў Моры,
Заўсёды думаў: вось цяпер ізноў
Удосталь між сабою пагаворым.

Аднак калі пераступаў парог,
Пазбыўшыся сваёй дарожнай стомы,
Я быў шчаслівы, што мне лёс збярог
Маіх бацькоў, што я тут з імі, дома.

І, гледзячы з журбой у родны твар,
Я слухаў іх старэчае дыханне,
Пачуццяў поўны, поўны цёплых мар,
Я быў шчаслівы, седзячы ў маўчанні.

Мне часта сніцца поле, сенажаць,
Старэнькія бацькі ў вясковай хаце.
Хацелася б ім многае сказаць,
На жаль, няма на свеце бацькі, маці.

Скажу, бывала: еду да бацькоў,
І родзіцца ў душы настрой прыўзняты,
Што вось убачу іх старых ізноў
І прывітаю на парозе хаты.

Скажу, бывала: еду да бацькоў.
І клопаты знікаюць, абавязкі,
І адчуваю ўцеху цёплых слоў,
І мора дабраты, і мора ласкі.

Яшчэ і сёння: еду да бацькоў,
Скажу нібы па звычцы, не іначай.
І ў гэты міг паверыць я гатоў,
Што там, у хаце, іх жывых убачу.

Скажу я сёння: еду да бацькоў,
Цяжарам сум узваліцца на плечы.
Агорне роспач, як з усіх куткоў
Глядзіць мне ў вочы скрушная пустэча.

Скажу я сёння: еду да бацькоў,
І цэлы свет становіцца нямілы.
Стаю маўкліва я ля двух крыжоў,
Што там вартуюць родныя магілы.

Я мала слаў лістоў дахаты,
Хоць іх чытаць любіў мой тата.

Татулькі роднага не стала.
Шкадую, што пісаў так мала.

Далей няшмат пісаў таксама,
Чытаць не ўмела мая мама.

Цяпер хварэю я душою:
Няма бацькоў — няма спакою.

Была зямля і добры дом —
Лічыўся бацька кулаком.
Хоць на руках меў мазалі,
І быў амаль што інвалід,
Хаця з прычыны хворых ног
Ён працаваць ужо не мог —
Сцвярджалася заўсёды так:
Як ёсць зямля, дык ты — кулак!
Было нядобра штосьці мець,
Ніхто не мог разбагацець.
Калі ты голы, як жабрак,
Тады ты добры — ты бядняк!
Тады быў дзіўны падыход,
Дзялілі як маглі народ.
І з кожным годам, кожным днём
Край станавіўся бедняком.
І толькі — як пратэсту знак —
Рука сціскаецца ў кулак!

Дзедаўская хата
Поўна экспанатаў.
З карэнняў калыска,
Гліняная міска,
Драўляная лыжка,
Двайная гладышка,
Святыя іконы,
Круглы серп зублёны,
Вялікія кросны,
Кадаўбец дзівосны,
Каменныя жорны,
Дзяжа на хлеб чорны,
Стары калаўротак,
Са сноўніцай мотак,
Гладкая качалка,
Крэсіва-запалка...
У нябыце хата
І ўсе экспанаты.

Арнаментальны вышываны ўзор
Заўсёды бытаваў у нашай хаце.
Шэдэўры рук умелых і фальклор —
Народа шматвяковае багацце.

А сёння атрыбуты даўніны
З сяліб вясковых выціскае горад.
Са сцен ручнік спаўзае ільняны
І песні заглушае гул матораў.
Воз, трактар, матацыкл, веласіпед,
І нават бот гумовы селяніна
Штодзённа дзіўны пакідаюць след
На ўсіх дарогах, сцежках, каляінах.

Вандрую я сярод палёў, лугоў,
І ўсюды бачу мноства ўзораў свежых.
Арнаменты сыходзяць з ручнікоў
На пасмы палявых дарог і сцежак.

Агулькі, агулькі,
Народныя песні.
Спявалі бабулькі
Іх з подыхам веснім.
Красуні-дзяўчаты
Цудоўна спявалі
На лаўках ля хаты,
Бывала, сядалі,
І песні-вяснянкі
Ліліся па вёсках,
Да самага ранку
Плылі адгалоскі.