Муса Җәлил - Сайланма әсәрләр

Сәгать суга: «даң, даң!..»
Хәбәр бирә таңнан:
Бакчага барырга
Унбиш минут калган.

Сикереп торды Марат,
Күрә – эшләр харап.
Тагын соңга калган,
Шул йокыга карап.

Сәгать йөри: «келт, келт!..»
– Тиз бакчага кит, кит!..
Марат аңа дәшә:
– Тукта, мине көт, көт!..

Сәгать җырлый: «диң, диң!..»
– Мин бит туктый белмим.
Моннан ары: «зиң, зиң!»
Миңа карап йөр син!..

Карагайлы урман өстендә
Күксел болыт көтүе күренде.
Минем дустым самолётында
Шул болытка барып күмелде.
Көтәм әле, болыт акрынлап
Килеп җитәр минем турыма.
Мин сорармын дустым хакында,
Аның ничек очуы турында.
Битне сыйпап, салкын җил исте,
Якынлашты болыт, зурайды.
Миңа әйтер сүзе бар төсле,
Киерелә төшеп турайды.
Өлгермәдем аннан сорарга,
Кинәт шунда яшен яшьнәде,
Күк күкрәде,
аннан вак кына
Җылы яңгыр ява башлады.
Рәхәт булып китте күңелгә,
Көлемсерәп күккә карадым.
Минем соравыма болытның
Шушы булды, ахры, җавабы.
Минем дус та шулай еракта
Яшен төсле яшьнәп узадыр.
Җылы яңгыр төсле карашын
Сөйгән дусларына сузадыр.
Минем дус та күкләр күкрәтеп
Күрсәтәдер илнең ныклыгын.
Җылы яңгыр төсле саклыйдыр
Илнең исәнлеген, туклыгын.

Яшь испанлы ашыга фронтка,
Култыгында – аучы мылтыгы.
Соңгы сүзен сөйли хатынына,
Бераз ярсып, бераз тотлыгып:
– Дошман көчле диеп каушама!..
Безнең дуслар безне ташламас!..
Дошман уты тиеп егылсам,
Мылтыгымны алып, сафка бас!..

Яшь испанка бераз ямансу,
Күзләрендә ләкин яшь түгел.
Кургаш тамчы булып ялтырый
Керфегендә кыю яшьлеге:
– Бар син, җаным, бар син фронтка…
Ничек күнәргә соң коллыкка?!
Очкан утка каршы барганда,
Сиңа алмаш барын онытма!..
Ирек кадерен без бик беләбез,
Ирлек бурычын илгә түләрбез.
Яшәгәнче җирдә тез чүгеп,
Аягүрә басып үләрбез!..

Яшь испанка бераз ямансу,
Күзләрендә ләкин яшь түгел.
Сүнмәс ялкын булып кабынган
Күзләренә батыр яшьлеге.

Сьерра-де-Гвадаррама тавының
Болытларга тигән түбәсе.
Яшь испанлы атлый шул тауга,
Дружиналар шунда, күрәсең.
Батып барган кояш
таудагы
Ак болытны канга манчыган.
Селки-селки кызыл яулыгын,
Яшь испанлы шунда ашыга.

Тахо суы бүген кып-кызыл,
Белмим – кояш нуры, белмим – кан!..
Тахо буйлап кызыл билбаудан
Яшь испанлы китте фронтка.

Без аерылдык…
Чиксез авыр булды
Шундый якын дустан аерылу!..
Син болытка кердең кояш булып,
Ә мин сүндем ярты ай булып.
Елмайсаң да куе болыт аша,
Елмаюың мине җылытмый.
Ерактагы кояш җылы түгел,
Якынайтырга ләкин буй җитми.
Ирекле һәм көләч яшьлек булып,
Син йөзәсең айкап һаваны…
Ә мин калдым инде…
Яшьлек үтте.
Тормыш кордым; бала-чагалы.

Сирәк кенә зәңгәр томан аша
Күренеп калган кояш шикелле,
Мин очратам сине…
Син һаман да
Шундый көләч, шундый сөйкемле!..
Күзләреңдә синең яшьлек дәрте,
Иреннәрең – ялкын чәчкәсе.
Бәхет, яшьлек, сөю образы син,
Син яшьлекнең дусты, яшьтәше.
Гөлдән гөлгә кунып очып йөргән
Күбәләкләр төсле күңелле,
Алар төсле матур һәм кайгысыз
Үткәрәсең яшьлек көнеңне…
Миңа нәрсә? Инде карт кешегә
Канат чыкмас барыбер кагынып.
Мин яшәрмен, сине һәм синдәге
Кайнар яшьлегемне сагынып.
Син ташлама мине, дустың итеп
Син кил миңа, утыр яныма…
Минем дә бит хакым бардыр инде,
Бәхет кошы кунса талыма?!
Күп яшердем синнән хисләремне,
Инде синнән артык яшермим.
Сөям сине, өзелеп сагнам сине,
Синең хисең белән яшим мин!..

Аккош төсле очып йөргәнеңне
Күргән идем кичә сәхнәдә.
Ни булды соң бүген аягыңа?
Ник аксыйсың, Зәйнәп, әйтсәнә?!
Зәңгәр күктә очкан күгәрченнең
Канатларын кемнәр каерган?
Күк күгәрчен төсле Зәйнәбемне
Сәхнәсеннән кемнәр аерган?!
Зәңгәр күлдә йөзгән аккошларның
Канатларын кемнәр канаткан?
Аккош төсле моңсу Зәйнәбемне
Кем яздырган шулай аяктан?!