Муса Җәлил - Сайланма әсәрләр

Кар —
әйтерсең ап-ак кәгазь,
Теләсәң – шигырь,
теләсәң җыр яз.
Нур каләмен кулына тотып
Чыгып баскан шагыйрь – кояш.
Кыш иртәнге җиле белән
Карны өерә җиңел генә.
Нурга төренеп, карлар оча,
Бу ичмасам шигырь менә!..
Аны зәңгәр урман укый,
Бөдрә карлы кырлар укый.
Чыршы кызы җырлап утыра,
Ә, күрәсең, ул да укый.
Яшел бәрхет күлмәк кигән,
Итәкләре җиргә тигән.
Беләм, беләм,
Кояш менә
Шушы Чыршы кызын сөя.

Яшел фуфайкасын киеп,
Чаңгы өстендә
җырлап, биеп,
Битләреннән нур балкытып,
Минем сөйгән кыз да чыкты.
Ул тауларга менеп басар,
Ефәк карда чигеш ясар,
Яшьлек дәрте балкый анда,
Менә шигырь бу ичмасам!..

Кояш!
Нинди тормыш бездә!!
Бәхетле без икебез дә:
Данлыклы, шат илнең җырын
Җырлау насыйп бүген безгә!

Ал чәчәккә кунган бал корты күк,
Синең кочагыңа атылдым.
Бу мәхәббәт нинди көчле әйбер,
Бу йөрәкләр нинди ялкынлы!..
Без бәхетле идек…
Безнең күңел
Сөю балын эчеп исерде.
Ал иреннәр аша мин күчердем
Сиңа кайнар яшьлек хисемне…
Шат йөрәкләр бергә ярсып типте,
Ике күңел бергә кушылды.
Мин яшьлегем итеп тойдым сине,
Бу, ахрысы, шуның өчендер.
Сөю катыш көләч караш белән
Керфек аша миңа карадың.
Син төзәттең үксез йөрәгемдә
Еллар буе килгән яраны.
Күкрәгеңә кыстың, күзләремне,
Битләремне үптең үз итеп.
Бу минутта илдә иң бәхетле,
Иң кайгысыз кеше без идек.
Аерса да тормыш безне, иркәм,
Чик куйса да безнең бәхеткә,
Бу төн калыр мәңге йөрәкләрдә
Һәйкәл булып кайнар яшьлеккә!..
Мин онталмам, мәңге онталмам мин
Синең күкрәгеңнең җылысын,
Беркем бирә алмаган иркәләүне
Әллә ничек кенә бирдең син.
Син төшендең яшьлек дәрте белән,
Чын ышану белән януны —
Шуңар күрә синең карашларың
Бар нәрсәдән миңа ягымлы.

Ашкынулы йөрәк җырын җырлап,
Гөрләвекләр акты урамда.
Сагыну моңын сузып, күк юлыннан
Сайрар кошлар кайтты урманга.

Зифа каен яшел яфрак ярды,
Яфраклары шаулый җил белән.
Ул каршылый язны күтәренке
Һәм шатлыклы яңа җыр белән.

Күкне иңләп күксел болыт килде,
Аккорд бирде яшен һавада.
Арфа төсле яңгыр тамчылары
Сузылдылар кырга, далага.

Концерт бирә дәртле, шатлыклы яз,
Аны тыңлый бөдрә тирәкләр.
Гөлчәчәкләр, җирдән баш калкытып,
Һәм яз төсле ярсу йөрәкләр.

Калын урманда
Гел кичкә каршы
Иштелә моңлы
Бер кошның тавышы:
– Кәккүк, кәккүк,
Кәккүк, кәккүк!

Ул салмак кына
Кабатлый шуны,
Шул аның җыры,
Шул аның моңы:
– Кәккүк, кәккүк,
Кәккүк, кәккүк!

Ул ялгыз яши,
Чыгармый бала,
Менә шунлыктан
Ямансу аңа!
– Кәккүк, кәккүк,
Кәккүк, кәккүк!

Таң ата бугай,
Әтәч кычкыра:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!
Йә сузып кына,
Йә бик еш кына:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!

Аңа кушыла
Башка әтәчләр:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!
Картлар артыннан
Шаулаша яшьләр:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!

Без дә уяндык
Әтәч тавышына:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!
Бакчага килдек,
Ашыга-ашыга:
– Кикрикүк,
Кикрикүк!

Минем бар бер маэмаем,
Кара борын Акбаем.
Күп йөгерә, күп өрә,
Күп ишетә, күп күрә.

Хәзер аңа мин сугыш
Һөнәрләрен өйрәтәм.
Чаптырам да сикертәм,
Көн дә шулай йөдәтәм.

Ул окоптан окопка
Хат ташырга өйрәнсен!
Командирын дошманнан
Яклашырга өйрәнсен!

Яралыга су илтсен,
Һәрнәрсәгә өлгерсен.
Нәрсә генә сизсә дә,
Командирга белдерсен.

Менә шуның барсын да
Мин өйрәтәм Акбайга.
Акбай әзер һәрвакыт
Туган илен сакларга!

Батыр егет китте акбүз атта
Туздырырга дошман сафларын.
Акбүз аты кайтты ялгыз гына,
Батыр егет үзе кайтмады.

Дошман уты аның гомрен кискән,
Ал кан белән юган яңагын.
Соңгы сүзе итеп, үлгән чакта,
Ул тапшырды безгә байрагын.

Кызыл байрак аның кабрен бизи
Җиңеп чыккан хезмәт илендә.
Батыр егет! Данлы исмең синең
Мәңге калыр безнең күңелдә.