Аркуш Алесь - Выбранае

Абраз трымаецца нібыта на цьвіку,

Які забіты ў шэры воблак.

Абраз нібы блізьня маладзіку -

Высока зіхаціць таемны воблік.

Ад позірку суровага зь нябёс

Жуда, як дзіда, працінае здайцаў,

І ўжо ня вабіць іх заганны лёс -

Па-змоўніцку ня слухаюцца пальцы.

І не схаваць вачэй - як бы хацеў,

і вытрымаць той позірк немагчыма, -

На кожнага, хто кат і ліхацей,

Праменіць боль ён зыркімі вачыма.

РЫБАК

Шпурляў Ён блешню за аблокі

Наўмысна, - ды яму не шанцавала:

Вярталася зіхоткая прынада

Нішчымнаю. Але рыбак не наракаў

На нешчасьлівы лёс і не казаў,

Што зноў надвор'е не спрыяе:

Маўляў, бясконца дзьме вятрыска,

Халодна нават для душы.

Чатыры жнівеньскія тыдні

Ён адмысловую шпурляе блешню,

і кожная няўдача пакрысе

Надзеяй грэе стылую душу, -

І ўсё выразьней паўтараюць стомленыя вочы:

Там, за аблокамі, драпежнікаў няма...

ПАГАНЯТЫ

Паганяты страху ня ведае -

Быдла гоніць празь гібельны лес,

Папярэджаны строга кабетамі -

Каб у навалач гэту ня ўлез.

Там зьвяры крыважэрных намераў -

Бескарысна прасіць літасьцівасьці.

Там зьвяры велічэзных памераў

І кіпцюрыстай д'яблавай хцівасьці.

Паганяты той чхаў са званіцы

На дзіцячыя байкі кабетаў,

Бо за лесам лугі й крыніцы,

Трэ пасьпець - покуль сонца й лета...

Кажуць людзі, і сёлета чулі

Паганятага пугу.

ВАЛАЦУГА

Валацуга хаваецца ў нетры,

Зашываецца ў самы гушчар:

Не хапае для волі паветра,

Не хапае прастору для хмар.

Страшна там - на раўнюсенькім полі.

А які Валацуга бяз волі?

АБСЯГ

Дастаткова адвечныя песьні сьпяваці,

Апантанасьць глушца замілоўвае хеўру.

Ваяры ноччу сьцелюць таемныя гаці,

Ладзяць новы абсяг для манэўру.

* * *

Над пожняй плачуць правады,

Амаль галосяць.

Бэтонны слуп, як правадыр,

Выводзіць восень.

Іржышча захавае сьлед,

Сьняжок нібыта.

Сусьвет глядзіць вачмі камэт

На квадры жыта.

ЧОВЕН

Паміж хваляў човен чорны.

Ў рэчцы - чорная вада.

Не відаць на дне нічога -

Барада вадзяніка

Захінае дно старанна

І матляецца, як віж,

Таямніца дна схавана

Ад вачэй і рук паміж

Вечак ракавін замшэлых,

Хваляў чорнае ракі.

Ад вясла вакол цішэе

Сьпеў пудлівай асакі.

Рэчка сунецца няспынна,

Як у дрэве жыўны сок.

Човен лісьцікам з галіны

Ціха ляжа на пясок.

РУЖА-КВЕТКА

Т. К.

Ружа-кветка ўзышла паміж бруду -

Прыгажэйшай ня бачыў ніколі.

Паміж думак збуцьвелага хлуду,

Паміж трантаў хвілінных патоляў.

Асьляпляльнаю квеценьню белай

Зацьвіла яна раптам увесну,

І яе нечуваная сьмеласьць

Дакранулася сэрца балесна.

Дзякуй, дзякуй табе, ружа-кветка,

Маёй немачы лекар і сьведка.

ЗІМОВЫЯ ЛІХТАРЫ

Навошта песьні ліхтарам?

Маўчаць усё жыцьцё гатовы.

Шпурляюць сьнегам фраярам

На голыя галовы.

Цікава ім глядзець на сьвет

Сьвятлом свайго накалу:

На рух машын, хаду кабет,

На цішыню квартала.

ЯШЧАРКА

Антону

У яшчаркі свае шляхі,

Свае таемныя сьцяжынкі,

Жыцьцё, схаванае ў імхі,

Пясок, каменьчыкі, сьцяблінкі.

Лісты, жыцьцё ў якіх усё, -

Штораньня на пяску ля ганка,

Як гіерогліфы Басё,

Як вершык хоку або танка.

* * *

Ці захінаюць гмахі

Суседзяў сваіх - дрэвы,

Калі распаводзяць жахі

Бязьлітасныя залевы?

НА ДАХАХ

На дахах жыцьцё для пустэльнікаў

І - традыцыйна - катоў.

Як мала самоты ўдзельнікаў,

А сьведамых - пагатоў!

На дахах спачыну ня ведаюць

Вятрыска залева і сьнег.

Затое ня трызьняць камбедамі,

Затое маўчыць нампацех.

На даху спакоем нязмушаным

Самота душу ахіне...

Узьнімешся - неба парушана,

І вусьцішна, як на вайне.

УСКРАІНА

За лясамі, ўзгорамі,

За сівымі зорамі

Ягадай нясьпелаю

Сьпіць краіна белая.

З поўняй разьмінулася,

Хмарай загарнулася,

Голас пахаваўшая,

Волю не пазнаўшая.

А была шляхетнаю,

Гонарам адметная,

Моцная і вольная,

Да навукі здольная.

Нашай ускраіна была!

Аблокі гоне вецер-гун,

Забыўся ён, што ёсьць Пярун,

Забыўся, што чакае нас

Сурмы працяглы сьпеўны час.

Мой сын маўчыць, маўчу і я:

Навокал скрозь - калёнія.

Калее ў студзеньскай вадзе

Пярсьцёнак згубленых надзей.

* * *

Ні штандараў нідзе, ні харугваў,

Не пазнаць: дзе каханьне, дзе жарт.