Рыгор Барадулін - Евангелле ад Мамы

Мамы не стала — не стала радзімы,
Дзе нарадзіўся старэць,
І падалася душа ў пілігрымы
З мараю маму сустрэць.

Доўга блукала,
Гукала дарэмна
Маму душа ў халадах,
А назбірала знявер’я бярэма
На перазяблых слядах.

Досвіткам бачыцца цень нелюдзімы
Голай душы на вятрах.
Мамы не стала — не стала радзімы.
Страх пасяліўся ў вірах.

Дзякуй, што калыхала,
што з пачопкі нагу не вымала…
што ў рог падушкі клала й было мне
утульна й цёпла, як у гняздзечку.
Што з нічога нешта вымоджвала,
са старога новае перашывала,
каб бацьку цеслю было не сорам
мяне, хутаранчыка, паказаць мястэчку.
Даруй, што ночы твае маладыя ўкраў,
капрызамі, ці, калі па-вушацку казаць, —
урáгамі.
Што быў тваёй высакоснай трывогаю.
Што падторкваўся ўсюды,
бы ў прымаўцы чорт пад брагу.
Дагэтуль дзіўлюся з твайго цярпення
ўвогуле.

Дзякуй, што ў блакаду цягала,
як сваёй кацянятка кошка.
Што вылізвала, як карміцелька нашая
сваё цялятка-квалятка.
Што нецяжкою табе здавалася
ускуленая доляю ношка.
Над ракою жыцця ты гнулася,
як з песні зыбкая кладка.
Даруй, што пасаромеўся ўзяць
піражкі, якія ты мне прынесла
на перапынку вясновым у школу.
Ты маркотна казала: дурненькі,
усе ж ведаюць, чыя ж я мама.
Што ў сад аж у Арэхаўна
хадзіў з сябрукамі ў шкоду.
Што глядзеў на цябе часцей,
як восеньскі дзень, бо ласку маю
хлапечая сарамлівасць трымала.

Дзякуй, што газы ў газоўку
прыносіла ў цёплай бутэльцы,
каб мог рыхтаваць урокі.
Што абшывала як не ўсю Вушачу,
а сама была плюшаўцы рада.
Што вучыла мяне ксціцца й
пакланяцца святой Нядзельцы,
бо Божанька, ён адзін, а
мяняецца, як надвор’е, улада.
Даруй, што першы гурок,
які ты халадніку ахвяравала,
я ўпотайкі сашчыкнуў,
а ён мяне выдаў пахам.
Што не густа, а рэдка пісаў табе,
з’ехаўшы з дому.
Што апошнюю тваю перадачу
з аўтобусам рэйсавым не сустрэў.
Позна ўжо ўспамінаць са страхам,
як самаўпэўнена я хлусіў
сэрцу твайму святому.

Даруй, што спазніўся
пачуць тваё апошняе слова.
Без цябе давялося мне
жыццё пачынаць ад Адама.
Даруй, што шчырасць тваю
выстуджваў, як сівер, сурова.
Дзякуй табе за жыццё!

Даруй за няўдзячнасьць,
МАМА…

Быццам у дзверы глухія,
Посахам грукаю ў дол,
Дзе стаяла бацькава хата.
Час не баіцца ні ківу, ні кія.
Не адгукаецца ўкарэлы падзол.
Доўжыцца ростані рата.

На бязвокім страху лаўлю
Сам сябе і на гэты раз:
Грэшна ў дачаснай мальбе
Грукам прыспешваць зямлю.
Каб стому маю забраць да сябе,
Сама расчыніцца ў час.

Дзве жанчыны на свеце
Умеюць самаахвярна чакаць,
Гэта маці й старасць.
Хоць і не заўсягды
Іх чаканне збываецца,
З падумкамі разнаякімі,
З нецярплівасцю аднаякай
Чакаюць абавязкова
З пачатку свету…

Старасць робіць жанчын сарокамі,
А кароў гаспадынямі цёплымі,
Вераб’ёў мітуслівых прарокамі,
Хмару цёмную светлай кропляю,
Дамаседам сабаку збеглага,
Бацяна лугавым філосафам,
Ды не зробіць чорнага з безвалосага.

Гэта ў старасці дні юначыя
Наракаюць,
Што іх з’іначылі.

Чым больш старэю,
Болей хутарэю,
Ці не таму, што карані на хутары.
Цягну ў самой самоты латарэю,
Адно пакуль што
Сам з сабой не гутару.

Хачу, абгарадзіўшыся карчамі,
Маўчанне неба зразумець
Высокае.
Хачу, каб не шапталі, не крычалі,
Каб дружна дні мае не ўкарачалі.
А сум няўтульна
З позірку саскоквае,
Нібыта з воза зморанае кола,
Што мне гады круціла невясёла.

Хачу дагнаць свой сум,
І хутарэю,
І хахінуць мяне
Прашу завею.

Каля мяжы, дзе ўжо няма значэння
Быць ці не быць, маўчаць ці гаварыць,
Знячэўку згіне сон, душа значэе
І думка знічкай быстраю гарыць.

І да мяжы, дзе аніякай варты,
Усе і ўсіх сыходзяцца шляхі.
І халадзёнка льецца з меднай кварты
У лазні, дзе не змыюцца грахі.

Каля мяжы ніхто не мае ўлады,
Няверца ўспамінае аб крыжы.
Крывыя вечары сустрэчы рады
Каля тае мяжы…