L. Zamenhof - Fundamento de Esperanto

prepoziciopréposition | preposition | Vorwort | предлогъ | przyimek.

vokalovoyelle | vowel | Vokal | гласная | samogłoska.

kunmeticomposer | compound | zusammensetzen | слагать | składać.

simplasimple | simple | einfach | простой | prosty, zwyczajny.

ligilier | bind, tie | binden | связывать | wiązać.

radikoracine | root | Wurzel | корень | korzeń.

sonisonner, rendre des sons | sound | tönen, lauten | звучать | brzmieć.

klaraclair | clear | klar | ясный | jasny.

postuliexiger, requérir | require, claim | fordern | требовать | żądać.

gramatikogrammaire | grammar | Grammatik | грамматика | gramatyka.

nacionation | nation | Nation | нація, народъ | naród, nacja.

diversadivers | various, diverse | verschieden | различный | różny.

ŝiponavire | ship | Schiff | корабль | okręt.

matenmanĝidéjeuner | breakfast | frühstücken | завтракать | śniadać.

aboniabonner | subscribe | abonniren | подписываться | prenumerować.

Ĉiuj prepozicioj per si mem postulas ĉiam nur la nominativon. Se ni iam post prepozicio uzas la akuzativon, la akuzativo tie dependas ne de la prepozicio, sed de aliaj kaŭzoj. Ekzemple: por esprimi direkton, ni aldonas al la vorto la finon „n”; sekve: tie (= en tiu loko), tien (= al tiu loko); tiel same ni ankaŭ diras: “la birdo flugis en la ĝardenon, sur la tablon”, kaj la vortoj „ĝardenon”, „tablon” staras tie ĉi en akuzativo ne ĉar la prepozicioj „en” kaj „sur” tion ĉi postulas, sed nur ĉar ni volis esprimi direkton, t.e. montri, ke la birdo sin ne trovis antaŭe en la ĝardeno aŭ sur la tablo kaj tie flugis, sed ke ĝi de alia loko flugis al la ĝardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la ĝardeno kaj tablo ne estis la loko de la flugado, sed nur la celo de la flugado); en tiaj okazoj ni uzus la finiĝon „n” tute egale‹,› [12]ĉu ia prepozicio starus aŭ ne. ― Morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon). ― Mi restos hodiaŭ dome. ― Jam estas tempo iri domen. ― Ni disiĝis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris maldekstren. ― Flanken, sinjoro! ― Mi konas neniun en tiu ĉi urbo. ― Mi neniel povas kompreni, kion vi parolas. ― Mi renkontis nek lin, nek lian fraton (aŭ mi ne renkontis lin, nek lian fraton).

nominativonominatif | nominative | Nominativ | именительный падежъ | pierwszy przypadek.

iamjamais, un jour | at any time, ever | irgend wann | когда-нибудь | kiedyś.

akuzativoaccusatif | accusative | Accusativ | винительный падежъ | czwarty przypadek.

tielà-bas, là, y | there | dort | тамъ | tam.

dependidépendre | depend | abhängen | зависěть | zależeć.

kaŭzocause | cause | Ursache | причина | przyczyna.

esprimiexprimer | express | ausdrücken | выражать | wyrażać.

direktidiriger | direct | richten | направлять | kierować.

celiviser | aim | zielen | цěлиться | celować.

egalaégal | equal | gleich | одинаковый | jednakowy.

iaquelconque | of any kind | irgend welcher | какой-нибудь | jakiś.

veturialler, partir | journey, travel | fahren | ěхать | jechać.

dismarque division, dissémination; ex. irialler ― disirise séparer, aller chacun de son côté | has the same force as the English prefix dis; e.g. semisow ― dissemidisseminate; ŝiritear ― disŝiritear to pieces | zer-; z.B. ŝirireissen ― disŝirizerreissen | раз-; напр. ŝiriрвать ― disŝiriразрывать | roz-; np. ŝirirwać ― disŝirirozrywać.

flankocôté | side | Seite | сторона | strona.

dekstradroit, droite | right-hand | recht | правый | prawy.

nenielnullement, en aucune façon | nohow | keineswegs, auf keine Weise | никакъ | w żaden sposób.

nek — nekni ― ni | neither ― nor | weder ― noch | ни ― ни | ani ― ani.

Se ni bezonas uzi prepozicion kaj la senco ne montras al ni, kian prepozicion uzi, tiam ni povas uzi la komunan prepozicion „je”. Sed estas bone uzadi la vorton „je” kiel eble pli malofte. Anstataŭ la vorto „je” ni povas ankaŭ uzi akuzativon sen prepozicio. ― Mi ridas je lia naiveco (aŭ mi ridas pro lia naiveco, aŭ: mi ridas lian naivecon). ― Je la lasta fojo mi vidas lin ĉe vi (aŭ: la lastan fojon). ― Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. ― Mi sopiras je mia perdita feliĉo (aŭ: mian perditan feliĉon). ― El la dirita regulo sekvas, ke se ni pri ia verbo ne scias, ĉu ĝi postulas post si la akuzativon (t.e. ĉu ĝi estas aktiva) aŭ ne, ni povas ĉiam uzi la akuzativon. Ekzemple, ni povas diri “obei al la patro” kaj “obei la patron” (anstataŭ “obei je la patro”). Sed ni ne uzas la akuzativon tiam, kiam la klareco de la senco tion ĉi malpermesas; ekzemple: ni povas diri “pardoni al la malamiko” kaj “pardoni la malamikon”, sed ni devas diri ĉiam “pardoni al la malamiko lian kulpon”.

sencosens, acception | sense | Sinn | смыслъ | sens, znaczenie.

komunacommun | common | gemeinsam | общій | ogólny, wspólny.

eblapossible | able, possible | möglich | возможный | możliwy.

oftesouvent | often | oft | часто | często.

ridirire | laugh | lachen | смěяться | śmiać się.

lastadernier | last, latest | letzt | послěдній | ostatni.

sopirisoupirer | sigh, long for | sich sehnen | тосковать | tęsknić.

regulorègle | rule | Regel | правило | prawidło.

verboverbe | verb | Zeitwort | глаголъ | czasownik.

obeiobéir | obey | gehorchen | повиноваться | być posłusznym.

permesipermettre | permit, allow | erlauben | позволять | pozwalać.

Ia, ial, iam, ie, iel, ies, io, iom, iu. ― La montritajn naŭ vortojn ni konsilas bone ellerni, ĉar el ili ĉiu povas jam fari al si grandan serion da aliaj pronomoj kaj adverboj. Se ni aldonas al ili la literon „k”, ni ricevas vortojn demandajn aŭ rilatajn: kia, kial, kiam, kie, kiel, kies, kio, kiom, kiu. Se ni aldonas la literon „t”, ni ricevas vortojn montrajn: tia, tial, tiam, tie, tiel, ties, tio, tiom, tiu. Aldonante la literon „ĉ”, ni ricevas vortojn komunajn: ĉia, ĉial, ĉiam, ĉie, ĉiel, ĉies, ĉio, ĉiom, ĉiu. Aldonante la prefikson „nen”, ni ricevas vortojn neajn: nenia, nenial, neniam, nenie, neniel, nenies, nenio, neniom, neniu. Aldonante al la vortoj montraj la vorton „ĉi”, ni ricevas montron pli proksiman; ekzemple: tiu (pli malproksima), tiu ĉi (aŭ ĉi tiu) (pli proksima); tie (malproksime), tie ĉi aŭ ĉi tie (proksime). Aldonante al la vortoj demandaj la vorton „ajn”, ni ricevas vortojn sendiferencajn: kia ajn, kial ajn, kiam ajn, kie ajn, kiel ajn, kies ajn, kio ajn, kiom ajn, kiu ajn. Ekster tio el la diritaj vortoj ni povas ankoraŭ fari aliajn vortojn, per helpo de gramatikaj finiĝoj kaj aliaj vortoj (sufiksoj); ekzemple: tiama, ĉiama, kioma, tiea, ĉi-tiea, tieulo, tiamulo k.t.p. (= kaj tiel plu).