Канстанцін Бандарук - Адзінае на патрэбу

І нарэшце паставім сабе пытаньне: ці ўмеем з прычыны нашага зла саромецца перад Богам? Ці ў хвіліны, калі ўсьведамляем сабе бяссэнсіцу нашых спадзяваньняў, мы ўмеем „засароміцца, бы злодзей злоўлены на месцы злачынства” (Ерам. 2, 26). Ці нехта моліцца ў духу малітвы Ездры: „Божа, саромеюся падняць зрок мой на Цябе, бо злачынствы мае вырасьлі вышэй за галаву, а віна мая сягае нябёсаў” (Ездр. 9, 6). Пажадана, каб ува ўсіх было гэтулькі самакрытычнасьці і перакананьня аб сваёй віне. „Дык вось дзеткі, — пісаў Апостал Яан Багаслоў, — прабывайце у Ім, каб калі Ён зьявіцца, мець сьмеласьць і не асароміцца перад Ім у прыход Ягоны” (1 Яан. 2, 28). Да гэтага можна яшчэ дадаць: гэтак паводзьце сябе ў любы час, каб сьмела маглі паглядзець людзям у вочы.

(Мацьв. 13, 24-30)

„Царства Божае падобнае да чалавека, што пасеяў добрае семя на полі сваім. Калі-ж людзі спалі, прыйшоў вораг яго і пасеяў куколь сярод пшаніцы, і пайшоў”, — чытаем у Евангельлі. Слугі запрапанавалі выпалаць куколь, але гаспадар адказаў: „Не, каб выбіраючы куколь, вы не павырывалі разам зь ім і і пшаніцы. Пакіньце расьці разам тое і другое да жніва. А ў час жніва я скажу жняцам: зьбярэце перш куколь і зьвяжэце яго ў пучкі, каб спаліць яго, а пшаніцу зьбярэце ў гумно маё”.

У гэтым фрагмэнце паказаны два стаўленьні да граху і грэшнікаў: чалавечае і Божае. Мы адразу схільны назваць пустазельлем тых людзей, якіх лічым відавочнымі шкоднікамі, але для Бога зельлем зьяўляецца зло, якое расьсяваюць людзі. Мы-ж нецярпліва дамагаемся ад Бога неадкладнай рэакцыі і пакараньня, бо любім на ўласныя вочы пабачыць перамогу справядлівасьці і прыніжэньне грэшнікаў. Ахвотна нават расправіліся-б зь імі ўласнымі рукамі: „Ці хочаш, Госпадзе, каб мы пайшлі і павырывалі гэтае зельле?”

Аднак Бог рэкамендуе цярплівасьць. Не сьпяшайцеся з прысудам, не гарачыцеся ў сваіх ацэнках, бо „вашы думкі — не Мае думкі”. „Вы ня ведаеце нават, кім будзе ў сваім дарослым жыцьці непаслухмянае дзіцё”. Бог абдараваў чалавека вольнай воляй і чалавек — у пэўным сэнсе — мае права скарыстаць сваю свабоду так, як яму толькі ўздумаецца. Бог ня хоча парушаць нашу свабоду, калі мы на гэта не дазволім, ажно да сьмерці, калі адбярэ нам свабоду. Ажно да сьмерці! І таму гаспадар кажа слугам: дазвольце зельлю расьці да жніва.

У сваёй цярплівасьці Бог паводзіць сябе так, як разумны выхаваўца: чалавек павінен сам на сабе адчуць вынікі сваіх памылак, пераканацца сам на сваёй скуры, якое зло спрычыняе злоўжываньне свабодай. Бог дапускае гэта ня дзеля пагібелі чалавека, але дзеля апамятаньня. Толькі балючае дасьведчаньне вяртае чалавека на добрую дарогу. Ці-ж ня бачна вакол нас учарашніх грэшнікаў, бязбожнікаў і блюзьнерцаў, якія зараз сталіся набожнымі людзьмі? А мы-ж хацелі заўчасна павязаць іх у пучкі для спаленьня.

Справядлівасьць Божая імкнецца не да расправы над грэшнікам, але да перамогі, якую ў душы і жыцьці дасягае праўда. Бог дае грэшніку шанц выказацца да канца, але дае таксама час на працяглае, карпатлівае вяртаньне да Яго.

Згаданы фрагмэнт Евангельля можа быць падставай для разважаньня аб талерантнасьці. Вельмі часта прыходзіцца чуць пра „рэлігійную талерантнасьць”, „талерантнасьць у дачыненьні да нацыянальных меншасьцяў, іншадумцаў” і гэтак далей. Па-латыні „толерарэ” азначае „вытрымоўваць, пераносіць”. Згодна клясычнаму азначэньню, талерантнасьць — гэта паблажлівае, лібэральнае стаўленьне да чужых вераваньняў, практыкаваньня веры, поглядаў, учынкаў і пазыцыяў, нават калі яны не супадаюць або пярэчаць нашым.

Талерантнасьць належыць да ўнівэрсальных, вечных, чалавечых каштоўнасьцяў, якая важная ня менш за любоў. З аднаго боку, гэта этычная катэгорыя, а з другога — норма сужыцьця паміж людзьмі. Сусьветная гісторыя і гісторыя нашай краіны ў прыватнасьці прыносіць мноства прыкладаў нэгатыўных вынікаў адсутнасьці талерантнасьці. Гэтая адсутнасьць заўсёды выяўлялася ў эгаізьме, пыхлівасьці, зьняважлівым стаўленьні да іншых, незразуменьні патрэбаў, думак ды інтарэсаў людзей, якія ў нечым адрозьніваюцца ад большасьці.

Крайняй формай неталерантнасьці зьяўляецца фанатызм. Фанатык адкідае магчымасьць маральнага выбару, усякія ваганьні і развагу, і заміж іх сьлепа трымаецца адной сыстэмы каштоўнасьцяў.

Адназначных фанатыкаў няшмат, але затое вельмі часта можна сустрэць проста неталерантных людзей. У адрозьненьне ад фанатыкаў, неталерантныя людзі часам могуць спрабаваць зразумець іншы погляд, але ўсё роўна лічаць, што слушнасьць знаходзіцца на іхным баку. Затое талерантны чалавек паважае іншых і ўмее прыкмеціць у кожным чалавеку яго натуральную годнасьць. Ён не дапускае ў паводзінах іншага чалавека дрэнных намераў, бо паважае яго сумленьне.