Рыгор Барадулін - Парастак радка, галінка верша

У нас у Беларусі асабліва моцная народная плынь у паэзіі. З паэтычным рытмам цікава працаваў, зноў жа абапіраючыся на народную ягоную аснову, Янка Купала, і не толькі над рытмам — над словам, са словам. Раней амаль заўсягды да паэзіі Янкі Купалы звярталіся як да прыкладу прастаты, ледзь не спрошчанасці; мова вялікага паэта славянскага свету падавалася як узор мовы кананічна-зацверджанай. А Купала ж быў чорнарабочым мовы. Пасля яго ніхто так не шчырэў на ўзбагачэнне роднай мовы не толькі шляхам запазычання з народных скарбніц, але і ўтвараючы новыя словы, насычаючы, сілкуючы сваю паэзію ўвесь час новаўвядзеннямі, наватворамі.

Народную рыфму шырока і смела ўводзіў у славянскую паэзію Маякоўскі. Гэта таксама было ў рэчышчы традыцыі. Традыцыі гаварыць ёміста, акцэнтуючы ўвагу чытача на яркасці слова і думкі. I ў наш час гэтай народнай у самой аснове рыфмай шырока карыстаецца сучасная паэзія. Да таго шырока, што стала нават модай: пазаліхвацку рыфмуе — наватар.

Як прадстаўнік пасляваеннага пакалення, дакладней, адзін з многіх з гэтага пакалення, на жаль, вось і музыку на самым пачатку ўспрымаў хутчэй народную, бо класічную ведаю і разумею мала. Набегамі, эпізадычна бываючы на канцэртах — класіку не спасцігнеш. Жывапіс люблю і класічны і сучасны, мадэрны. Мадэрн мне даспадобы болей еўрапейскі. Тэатр люблю, шмат каго з нашых актораў ведаю. Тэатрам я не запойны, хутчэй за ўсё зноў жа эпізадычны. Адно не магу ўцяміць, чаму шмат каму з нашых рэжысёраў усё аднолькава — што кіно, што тэлебачанне, што тэатр. А ў кожнага ж мастацтва свая спецыфіка, сваё бачанне, прыёмы прымушаць бачыць і прымушаць глядзець. Кіно і літаратура, тэатр і літаратура. Не ўдаюцца ў бальшыне сваёй экранізацыі альбо тэатральныя пастаноўкі па літаратурных творах, асабліва класічных. То пераказ, то набор эпізодаў, а ў выніку бледная ілюстрацыя.

— Змяніліся за гэты час, пра які ў нас гаворка, умовы і жыцця, змяніўся і духоўны ўклад сучаснікаў. Як вы лічыце — з чым узаемазвязаны гэтыя змены? Якая, на ваш погляд, духоўная арыснтацыя сучасніка? Культурны клімат часу?

— За апошнія дзесяцігоддзі сапраўды змяніліся ўмовы жыцця, а адпаведна змяніўся і духоўны клімат сучасніка. Паэзія стараецца адлюстраваць, выявіць гэтыя змены, не столькі спрабуючы, намагаючыся паўплываць на ход падзей, колькі хоць бы нейкім чынам разабрацца ў іх. Беларуская паэзія моцная традыцыйным сялянскім пачаткам. Яна ад зямлі, ад фальклору, яна доўга «вёскавала». Але сучаснае жыццё зусім не традыцыйнае. Знікае цэлы пласт тэм, цэлы моўны пласт. I шмат хто з нашых паэтаў разгубіўся, застаўшыся як быццам без творчай прапіскі. У горадзе сумуюць па вёсцы, у вёсцы іх цягне назад у горад. Дый веданне вёскі, яе клопатаў шмат у каго хутчэй па ўспамінах ружовага маленства ці па распавяданнях радні, што прыязджае ў госці ўжо да сталічнага паэта. Заваяванне горада нашай паэзіяй ідзе і цяжка, і хваравіта, і малапаспяхова. Тыя, хто нарадзіўся ў вёсцы, слаба ведаюць горад, а тыя, хто нарадзіўся ў горадзе, у пераважнасці выпадкаў не маюць моцы ў роднай мове — ці зачарэпнутая з кніг архаіка, ці каляная калька. Да гэтага часу вяршыняй плённага стылёвага, моўнага сінтэзу застаецца гарадская паэзія Максіма Багдановіча.

Але сённяшнія маладыя паэты ўсё ж у лепшым становішчы, чым паэты нашага пакалення. На маладых меней ціснуць догмы, стэрэатыпы, маладыя болей давяраюць свайму «я». Калісьці ў далёкія часіны паэты выступалі ад чыйгосьці імя, ніхто іх, натуральна, не ўпаўнаважыў на тое. Гэта была асабістая ініцыятыва. Мне хочацца зноў прыгадаць шасцідзесятыя гады, якія далі агромністыя магчымасці паэзіі. Не ўсе мы выкарысталі на поўную меру гэтыя магчымасці, і я ў тым ліку. Помніцца, на пачатку 60-х Васіль Быкаў прывёз з Гродні і падараваў мне адну кнігу, надпісаўшы на ёй: «Чытай і не паўтарай памылак старэйшых». Гэтую кнігу ён «канфіскаваў» у бібліятэцы рэдакцыі абласной газеты, дзе тады працаваў, задоўга да таго, як пачалі спісваць гэтакія кнігі афіцыйна. Гэта была кніга пачатку 50-х, дзе партрэт «бацькі ўсіх народаў» аслонены быў тонкай папяроснай паперай, каб, крый бог, мухі не заседзелі. Тоўсты зборнік вершаў паэтаў, што спаборнічалі ў бегу на месцы, у спробе, у натузе ўзнесці нябёсы недасяжнасці чалавека ўвогуле зямнога, самага звычайнага росту. Потым мы з Уладзіславам Нядзведскім, Генадзем Кляўко ў вясёлыя хвіліны спявалі гэтыя вершы на вядомыя мелодыі. Выказвалі свой бездапаможны пратэст наўздагон.