Andrea Camilleri - Głos Skrzypiec

– Przepraszam – wtrącił Serravalle – gdzie rozgrywa się pańska opowieść?

– W Bolonii – odparł Montalbano i ciągnął dalej: – Jakoś tak w zeszłym roku mężczyzna ten spotyka młodą kobietę z dobrego mieszczańskiego domu. Zostają kochankami. Ich romans pozbawiony jest elementu ryzyka, ponieważ jej mąż, z powodów, o których za długo byłoby teraz rozprawiać, przymyka na to nawet nie jedno, lecz dwoje oczu. Kobieta kocha męża, ale seksualnie czuje się mocno związana z kochankiem.

Przerwał.

– Czy mogę zapalić?

– Ależ oczywiście – powiedział Serravalle i podsunął mu popielniczkę.

Montalbano wyciągał paczkę powoli i wyjął z niej trzy papierosy. Obracał jeden za drugim między palcami, aż w końcu wybrał ten, który wydał mu się najbardziej miękki; pozostałe odłożył do paczki. Wreszcie zaczął się obmacywać w poszukiwaniu zapalniczki.

– Niestety, nie mogę panu pomóc. Nie palę – powiedział antykwariusz.

Komisarz znalazł wreszcie zapalniczkę w kieszeni marynarki, obejrzał, jak gdyby widział ją po raz pierwszy, zapalił papierosa, włożył zapalniczkę z powrotem do kieszeni.

Zanim podjął opowieść, popatrzył zagubionym wzrokiem na Serravallego. Górna warga antykwariusza była wilgotna, zaczął się pocić.

– Na czym skończyłem?

– Na kobiecie, która czuje się związana z kochankiem.

– Aha. Nasz bohater, niestety, ma brzydki nałóg. Jest namiętnym graczem, hazardzistą. W ciągu ostatnich trzech miesięcy zostaje trzykrotnie nakryty w nielegalnych szulerniach. Pewnego dnia, proszę sobie wyobrazić, trafia nawet do szpitala, ponieważ został brutalnie pobity. On sam twierdzi, że był ofiarą napadu rabunkowego, ale policja przypuszcza… powtarzam: przypuszcza… że to ostrzeżenie od wierzycieli. Tak czy inaczej, dla naszego bohatera, który wciąż gra i przegrywa, sytuacja staje się coraz trudniejsza. Zwierza się przyjaciółce, a ta, jak może, próbuje mu pomóc. Przyszło jej do głowy, żeby zbudować sobie tutaj willę, ponieważ bardzo polubiła to miejsce. I oto willa okazuje się szansą: udając, że ma większe wydatki niż w rzeczywistości, może zdobyć dla swojego przyjaciela około stu milionów. Planuje założenie ogrodu, przypuszczalnie również budowę basenu: nowe źródła dochodów na czarno. Ale to tylko kropla w morzu jego potrzeb, daleko do dwustu czy trzystu milionów. Pewnego dnia kobieta, którą dla wygody nazwę tutaj Michelą…

– Chwileczkę – przerwał Serravalle ze śmiechem, który miał brzmieć sardonicznie. – A sam pański bohater jak ma na imię?

– Załóżmy, że Guido – powiedział Montalbano, jak gdyby chodziło o rzecz drugorzędną.

Serravalle wykrzywił twarz, koszula już mu się przyklejała do klatki piersiowej.

– Nie podoba się panu? Jeśli pan chce, możemy ich nazwać Paolo i Francesca, ale to nie zmieni istoty.

Zaczekał, aż Serravalle coś powie, lecz antykwariusz nie otworzył ust, zatem kontynuował.

– Pewnego dnia w Vigacie Michela spotyka się ze słynnym skrzypkiem, który żyje tu w odosobnieniu. Miło im się rozmawia, więc kobieta wyjawia muzykowi, że ma stare skrzypce, odziedziczone po pradziadku. Myślę, że ot tak, bez specjalnego powodu, pokazuje instrument skrzypkowi, a ten na pierwszy rzut oka stwierdza, że to przedmiot wielkiej wartości, zarówno muzycznej, jak i finansowej. Skarb, którego cena przekracza dwa miliardy. Kiedy Michela wraca do Bolonii, opowiada kochankowi całą historię. Jeżeli sprawy mają się tak, jak mówi maestro, skrzypce spokojnie można sprzedać – mąż Micheli widział je raz albo dwa, nikt nie zna ich prawdziwej wartości. Wystarczy je zamienić, włożyć do futerału jakieś inne – i Guido raz na zawsze pozbędzie się swoich kłopotów.

Montalbano zawiesił glos, zabębnił palcami w futerał i westchnął.

– A teraz czas na najgorsze – powiedział.

– Cóż – odezwał się Serravalle – jeśli pan chce, może dokończyć następnym razem.

– Mógłbym, ale wtedy musiałbym kazać panu wrócić z Bolonii albo samemu do pana jechać, a to byłoby bardzo niewygodne. A skoro jest pan tak uprzejmy, że chce mnie słuchać cierpliwie, pomimo że kona z gorąca, to wyjaśnię, dlaczego tę część, którą opowiem teraz, uznaję za najgorszą.

– Ponieważ będzie pan opowiadał o morderstwie?

Montalbano spojrzał na antykwariusza z rozdziawionymi ustami.

– Myśli pan, że dlatego? Nie, jestem przyzwyczajony do morderstw. Uważam tę część za najgorszą, ponieważ muszę oddalić się od faktów, a wejść w umysł pewnego człowieka, w jego myśli. Powieściopisarz miałby tu ułatwioną sprawę, ale ja jestem tylko zwykłym wielbicielem książek, które uważam za dobre. Proszę mi wybaczyć tę dygresję. A więc nasz bohater zbiera informacje o skrzypku, o którym opowiedziała mu Michela. Odkrywa w ten sposób, że jest on nie tylko wielkim solistą o międzynarodowej sławie, lecz również znawcą instrumentu, na którym gra. Krótko mówiąc, na dziewięćdziesiąt dziewięć procent maestro nie mylił się co do wartości skrzypiec. Lecz jeśli cała ta sprawa pozostanie w rękach Micheli, to bez wątpienia przeciągnie się jeszcze długo. Na domiar złego Michela będzie chciała sprzedać instrument nie po kryjomu, lecz legalnie: z tych dwóch miliardów – wskutek różnych wydatków, odsetek i działań naszego państwa, które rzuci się jak złodziej, żeby zagarnąć swoją część – pozostanie w końcu mniej niż miliard. Ale jest droga na skróty. I nasz bohater myśli o tym w dzień i w nocy, rozmawia również ze swoim przyjacielem. Przyjaciel, załóżmy, nazywa się Eolo…

Trafił, przypuszczenie zmieniło się w pewność. Serravalle jak rażony kulą szybko wstał z krzesła, żeby ciężko opaść na nie z powrotem. Poluzował sobie krawat.

– Tak, nazwijmy go Eolo. Eolo ustala z bohaterem, że jest tylko jedno wyjście: zabić kobietę, wziąć skrzypce, w futerale zaś zostawić jakiś inny, bezwartościowy instrument. Serravalle przekonuje go, żeby mu pomógł. Atutem jest to, że nikt nie wie o jego przyjaźni z Eolem, pewnie poznali się przy stoliku karcianym, Michela też nigdy go nie widziała. Umówionego dnia wsiadają razem do ostatniego samolotu Bolonia-Rzym, który pozwala na przesiadkę do Palermo. Eolo Portinari…

Serravalle zakrztusił się jak dobijany nieboszczyk.

– Co ze mnie za głupek, nadałem mu nazwisko! Eolo Portinari podróżuje prawie bez bagażu, za to Guido ma dużą walizkę. W samolocie obaj zachowują się tak, jakby się nie znali. Tuż przed wylotem do Rzymu Guido dzwoni do Micheli, mówi, że do niej leci, że jej potrzebuje, żeby przyjechała po niego na lotnisko Punta Raisi, Być może daje jej do zrozumienia, że ucieka przez wierzycielami, którzy chcą go zamordować. Kiedy samolot ląduje w Palermo, Guido jedzie z Michelą do Vigaty, a Eolo wynajmuje samochód i jedzie w to samo miejsce, zachowując jednak pewien dystans. Myślę, że podczas podróży bohater zwierza się kochance, że gdyby nie uciekł z Bolonii, przypłaciłby to życiem. Postanowił ukryć się na kilka dni w willi Micheli. Komu przyszłoby do głowy szukać go tak daleko? Kobieta zgadza, się, szczęśliwa, że kochanek z nią będzie. Zanim dojeżdża do Montelusy, zatrzymuje się przy barze, kupuje dwie kanapki i butelkę wody mineralnej. Ale potyka się o stopień i upada, Serravalle staje twarzą w twarz z właścicielem baru. Dojeżdżają do willi po północy. Michela szybko bierze prysznic, wpada w ramiona swojego mężczyzny. Kochają się raz, następnie kochanek prosi ją, by zrobili to znowu, w szczególny sposób. I na zakończenie tego drugiego stosunku przyciska jej głowę do materaca tak mocno, że aż ją dusi. Czy wie pan, dlaczego poprosił Michelę o ten rodzaj stosunku? Na pewno już się kochali tak wcześniej, ale tym razem po prostu nie chce, żeby ofiara patrzyła mu w oczy w chwili, kiedy on ją zabija. Zaraz po śmierci Micheli słyszy z zewnątrz coś w rodzaju lamentu, tłumionego krzyku. Wygląda i w świetle, które bije z okna, widzi, że na pobliskim drzewie stoi podglądacz, za takiego przynajmniej uważa człowieka, który jest świadkiem morderstwa. Nasz bohater wybiega nagi, bierze coś twardego do ręki, uderza nieznajomego w twarz, ale temu udaje się uciec. Guido nie ma chwili do stracenia. Ubiera się, otwiera kredens, bierze skrzypce, wkłada do walizki, a z walizki wyjmuje inne, bezwartościowe, które zamyka w futerale. Po kilku minutach nadjeżdża Eolo, przyjaciel wsiada do jego samochodu. Nieważne, co robią potem, nazajutrz są na Punta Raisi, żeby pierwszym samolotem lecieć do Rzymu. Do tej pory naszemu bohaterowi wszystko szło w miarę dobrze, lecz sprawy przybierają znakomity obrót, kiedy z sycylijskich gazet, które studiuje teraz z uwagą, dowiaduje się, że morderca został schwytany, a w dodatku, zanim zginął podczas próby ucieczki, zdążył się jeszcze przyznać do winy. Bohater czuje, że już nie musi czekać na sprzyjający moment, żeby wystawić skrzypce na sprzedaż na czarnym rynku, prosi więc Eola Portinariego, by ten zajął się sprawą. Ale tu rodzi się komplikacja: bohater dowiaduje się, że dochodzenie zostało podjęte na nowo. Chwyta w lot okazję, jaką stwarza mu pogrzeb, i leci do Vigaty, żeby porozmawiać z przyjaciółką Micheli, jedyną, o której coś wie i która jest w stanie mu powiedzieć, jak się sprawy mają. Następnie wraca do hotelu i tu odbiera telefon od Eola: skrzypce są warte zaledwie kilkaset tysięcy lirów. Nasz bohater rozumie, że został wyruchany, że zamordował na próżno.