Сяргей Грахоўскі - Дзве аповесці

— Хлопцы, за мною!

Забразгалі вінтоўкі i патроны. Усе шасдёра выскачылі на перон i пабеглі ўслед за салдатамі.

— Трымацца разам! — крыкнуў Нічыпар Званковіч.

Яны выскачылі на чыгуначны насып. Па дарогах ляцелі кулямётныя тачанкі, а высока над галовамі нылі снарады і, вухкаючы, падалі недзе далека за станцыяй. Успыхвалі ружаватыя водбліскі, i асядала пад нагамі зямля. Куды бягуць людзі, што адбылося за гэтыя некалькі гадзін, рудабельцы не ведалі. Яны прысталі да нейкае часці, яе вёў той самы вусаты камандзір, якога яны нядаўна бачылі ў вагоне Каменшчыкава. Анупрэй толькі паспеў сказаць:

— I мы з вамі.

— Станавіцеся на левы фланг.— I зычна скамандаваў:— Пастроіцца. Ніякай панікі!

Заляпалі прыклады вінтовак, зашаргацелі па снезе ногі.

— Таварышы! Легіянеры прарвалі нашу абарону ў раёне Татаркі, хочуць захапіць Асіповічы i Мінск. Наша пазіцыя — з правага боку чыгункі на подступах да станцыі. На абарону рэвалюцыі шагам марш!

Апошнія ў калоне ішлі шасцёра рудабельскіх партызан. Закалыхаліся ў змроку штыхі, па дарогах зацокалі падковы, загрукаталі колы, пачуліся каманды, крыкі i лаянка.

На ўсходзе вухкалі гарматы, бліскалі цьмяныя маланкі разрываў, стракаталі i захлыналіся кулямёты. Здавалася, ад недалёкага бою памацнеў i нацяплеў вецер, памякчэў размешаны сотнямі ног снег, пасвятлела ў полі.

Недзе недалёка неба асвяцілася барвовым зарывам. Яно расло i яснела, вырываліся клубы шызага дыму i языкі зыркага полымя. Відаць, паблізу гарэла веска. Нарастаў гул страляніны, вухкалі разрывы снарадаў, даляталі прыглушаныя крыкі i лямант.

Развіднела. Рота вусатага камандзіра стрымлівала атакі легіянераў у хмызняку, непадалёк ад пераезда. А па дарозе грукаталі фурманкі з параненымі, храплі спуджаныя коні, адыходзілі i адпаўзалі салдаты. Злева прарваліся койныя ўланы. Паблісквалі доўгія крывыя шаблі. Ужо было відно, што прарыў нічым не затуліш, што сілы няроўныя, а наперадзе яшчэ баі i баі. Трэба ратаваць кожнага чалавека, берагчы снарады i патроны.

У гзтым баі быў паранены Каменшчыкаў. Яго на дрызіне адвезлі ў Мінск. На папружцы, пачэпленай на шыю, няньчыў прастрэленую руку Якаў Гошка. Адарваны ад рукава зрэбны матуз набрак крывёю, завязаная далонь прыліпала да вінтоўкі, калі ён разам з усімі залягаў у прыдарожныя канавы i страляў па зеленавата-шэрых постацях легіянераў.

А яны беглі i паўзлі, нібы з разварушанага мурашніка, залягалі i падымаліся зноў. Падалі чырвонагвардзейцы, падалі i легіянеры на шэры снег, а з пералеску ішлі i ішлі новыя ланцугі ў зеленаватых шынялях.

Вуеаты камандзір загадаў адпаўзаць на другі бок станцыі, у хвойнік, што пачынаўся за Асіповічамі. Неслі параненых на звязаных вінтоўках. Адыходзілі кароткімі перабежкамі, a рэдзенькі ланцужок байцоў прыкрываў таварышаў.

К паўдню на станцыі i па вуліцах мястэчка на адкормленых панскім аўсом конях гарцавалі ўланы. Паблісквалі доўгія палашы, бляшаныя аблямоўкі на казырках рагатых канфедэратак i густа заплеценыя галуны на каўнярах шынялёў i пагончыках.

Асіповічы займаў корпус Доўбар-Мусніцкага.

Адзін за адным ішлі на Мінск цягнікі, гружаныя ваенным дабром, паражнякі i цяплушкі, вывозячы параненых, салдацкія кухні i зброю. Машыністы i качагары пакідалі свае абжытыя куткі, жонак i дзяцей, каб толькі вывесці паравозы i саставы, якія належалі рэвалюцыйнаму народу.

Рота вусатага камандзіра спынілася на ўзлессі старога бору. Стагналі параненыя. Ix наспех перавязвалі анучамі, адарванымі ад сподніх кашуль i нагавіц.

Рудабельцы развіталіся з новымі баявымі сябрамі, знялі шапкі, пастаялі над забітымі тазарышамі, загналі па абойме ў вінтоўкі i рушылі лесам на поўдзень у свой бок.

На душы было горка. Шкода рабілася чырвонагвардзейцаў, што загінулі ў гэтым баі, i крыўдна — спазніліся на адзін дзень i не паспелі атрымаць зброю. А яе так чакае Салавей i ўсе рудабельскія хлопцы.

З чым яны прыйдуць? Чым будуць бараніцца ад легіянераў i шляхты? А тут яшчэ дайшла чутка, што наступав дзесятая армія кайзера Вільгельма. Гэта, відаць, i праўда. От чаму так асмялелі легіянеры.

— Прынясём дадому невясёлыя навіны, а там чакаюць вінтовак i кулямётаў,— разважалі Нічыпар з Анупрэем.

Шасцёра змучаных, агаладалых рудабельцаў, абмінаючы бальшакі i вялікія сёлы, ішлі ў свой лясны край.

Лёд на рацэ папралізвала вада. У прамыінах віравала чорная плыкь i знікала пад парудзелым лёдам. Толькі яшчэ трымаўся прыцярушаны саломаю i гноем зімнік, але i па ім ужо не адважваліся ездзіць — на самай сярэдзіне яго пратачыла вада, паадставалі закрайкі, парудзеў i набрыняў каля берагоў снег. Ды i куды паедзеш, калі на тым баку ў панскіх маёнтках дымяць иаходныя кухні, па сёлах гарцуюць легіянеры — забіраюць у мужыкоў апошняе сена, трусяць кожную хату, выграбаюць са свірнаў насенне, рэжуць цялушак, страляюць падсвінкаў i паласуюць шампаламі кожнага, хто спрабуе што-небудзь схаваць або не даць салдатам мяцежнага корпуса.