Сяргей Грахоўскі - Суровая дабрата

Думка пра будаўніцтва цагельні не давала спакою ні на хвіліну: мроіліся Васілю Захаравічу сёлы будучага — каменныя дамы, сучасныя фермы, сіласныя вежы, зернесушылкі, светлы клуб, новая школа.

Старшыня калгаса стукаецца ў розныя інстанцыі: просіць, настайвае, патрабуе. Начальнік рэспубліканскага ўпраўлення электрыфікацыі абяцае ў другім квартале закончыць мантаж калгаснай электрастанцыі, начальнік упраўлення Беларускай чыгункі дазволіў на тэрыторыі станцыі пабудаваць склад для мінеральных угнаенняў. Выклапатаў Васіль Захаравіч гатунковага насення льну і каноплі, выпрасіў меліярацыйныя машыны.

Закончыўшы справы ў сталіцы, завірушнаю ноччу выехаў у Хорастава, каб «выканаць, як ён пісаў у дзённіку, свае абавязкі перад калгаснікамі, якія чакаюць ад мяне многага. Бо трэба ўсё пачынаць спачатку. Электрыфікацыю, севазварот, жывёлагадоўлю,— ўсё-ўсё, куды ні паглядзі, трэба наладжваць і перарабляць. Таму заўсёды неабходна быць на месцы. А каму матацца па арганізацыях? Без гэтага пакуль што не абысціся».

Па дарозе з Мінска ў завірушнай мітульзе святло фар «газіка» выхапіла замецены скрэпер, які павольна поўз па дарозе. Тут якраз вялі на Кіеў новую магістраль рабочыя Брэсцкай машынка-дарожнай станцыі. Мяцеліца загнала брыгаду ў вёску, працаваў толькі адзін скрэпер. «Што за ўпарты хлопец на ім? — падумаў Корж. Спыніўся, падышоў да скрэпера. З кабіны паказаўся твар маладога хлопца. Пазнаёміліся, разгаварыліся. Васіль Захаравіч расказаў Івану Асініну — так звалі скрэперыста,— як думае перабудаваць вёску, пра белакаменныя дамы, цагельню. У Івана загарэліся вочы. І ён некалі марыў пра такія сёлы, але ўсё здавалася неверагодна далёкім.

— Калі згодзен папрацаваць у нас, пагавару з тваім начальствам і разам пачнём прабіваць дарогу праз самую багну.

Угаварыў Васіль Захаравіч дарожнае начальства, каб адпусціла скрэперыста, згадзіў Івана Асіпіка, і закіпела работа на цяжкай балотнай трасе. Дарогу будаваў калгас сваімі сіламі, без асігнаванняў. Выручалі скрэперыст Асіпік і калгасныя трактарысты. У выхадныя дні і да поўначы пасля працы карчавалі пні, капалі кюветы, па канавах адводзілі ржавую балотную ваду, укладалі насціл з хмызняку. І першым сярод дарожнікаў быў генерал, Герой Савецкага Саюза Васіль Захаравіч Корж. Ён браўся за самае цяжкае, сваім прыкладам, а дзе жартам, вясёлаю прыпеўкаю падбадзёрваў кожнага ў нялёгкай рабоце.

Праз Лань і балотныя ручаіны клалі масты, дрыгву гацілі хлудам, хлюпалі па сцюдзёнай вадзе, і ніхто не ныў і не скардзіўся — кожнага натхняла мара пра будучую вёску.

Скрэперыста Івана Асініна знарок Васіль Захаравіч паставіў на кватэру да свайго даўняга друга Вялічкі. У яго ж — працавітая дачка Васіліса. Сапраўды, прыгажуня, як у той казцы. І не памыліўся. Неўзабаве Іван папрасіў старшыню калгаса быць у яго за свата. Згулялі шумнае вяселле. Так Іван Асіпік назаўсёды застаўся ў калгасе. З цягам часу ён стаў лепшым механізатарам арцелі.

Але на кожную нявырашаную праблему навальваліся новыя клопаты і неадкладныя справы. Хіба можна было мірыцца з ураджаямі па 5-7 цэнтнераў збожжа з гектара? На хорастаўскіх і чаланецкіх пясках ніколі лепш і не радзіла. А дзе выйсце? Меліярацыя! Балоты павінны стаць залатым дном, асноўнаю базаю калгаснага дабрабыту.

І Васіль Захаравіч пачынае наступ на балоты. 28 сакавіка 1954 года ён запісаў у дзённіку: «Гэта пытанне два месяцы назад я ставіў у Міністэрстве меліярацыі. Падтрымалі. У мяне падняўся настрой. А ўчора меліяратары паказалі план асушкі. Вызначаны галоўныя каналы і калектары. Толькі б хутчэй. У гэтым наш ратунак. Даўней, гадоў 50 назад, нейкі генерал Жылінскі асушваў тут балоты. Але тыя канавы зараслі хмызам і заплылі глеем. Трэба ўсё пачынаць нанава і рабіць так, каб балоты прыносілі народу карысць».

Генерал Жылінскі дбаў пра абшарнікаў, пра іх прыбыткі, а генерал Корж разгарнуў работы па меліярацыі для шчасця сваіх аднавяскоўцаў, у імя росквіту роднай зямлі.

Запісы Васіля Захаравіча, яго развагі часта перабіваюцца сціслымі занатоўкамі: «Прыехаў дамоў у 24 гадзіны». «Нядзеля. Пяць гадзін раніцы. Адліга. Едзем у лес». І побач не лірычныя, а хутчэй сацыялагічныя адступленні клапатлівага і неспакойнага гаспадара: «Эх, лес, лес! Калі б ты мог расказаць чалавеку, колькі карысці ты прыносіш яму і навакольнай прыродзе, як упрыгожваеш і ўзбагачаеш зямлю і самога чалавека. А ён гэтага не хоча разумець...» І Васіль Захаравіч з абурэннем піша, як некаторыя лесарубы не ашчаджаюць маладняк, нішчаць падлесак, нерацыянальна скарыстоўваюць каштоўную драўніну. Ён дбаў пра лясы, спрачаўся, даводзіў, станавіўся абаронцам зялёнага друга.