Сяргей Грахоўскі - Суровая дабрата

Ці можна было пярэчыць?

На нарадзе абласнога партыйна-савецкага актыву абмяркоўваліся кандыдатуры будучага кіраўніцтва ад сельсавета да абласных органаў.

А па вясковых вуліцах ўжо маршыравалі атрады і групы прызыўнікоў. Юнакі вывучалі аўтаматы і кулямёты, вучыліся страляць і лічылі дні, калі стануць у строй абаронцаў Радзімы.

Плугі і бароны па загаду партызан калгаснікі хавалі ў надзейных спратах, коней і кароў адганялі ў лес, разбіралі па частках ацалелыя машыны. Сабраны з захаваных дэталяў трактар вясною 1944 года ў я; о заворваў акопы на калгасным полі, а цяпер стаіць на бетонным цокалі каля Пінскага краязнаўчага музея як сведка прадбачлівасці, гаспадарскай дбайнасці партызан і калгаснікаў.

Перамога ўяго была блізка, але кожны крок да яе каштаваў вялікай крыві, кожны бой прыносіў цяжкія страты — не кожнаму было суджана дайсці да светлага дня вызвалення. Фашысты ўсяляк імкнуліся скампраметаваць партызан, распаліць нацыянальную варожасць паміж беларусамі і ўкраінцамі суседніх сёл. Яны адпраўлялі банды паліцаяў пад выглядам партызан (чаплялі па шапкі чырвоныя істужкі) у беларускія вёскі рабаваць, гвалціць і здзекавацца з людзей. Бандыты выдавалі сябе за ўкраінскіх партызан. А потым наляталі рабаўнікі на ўкраінскія вёскі і казалі, што яны партызаны з атрада Камарова.

Нямецкае камандаванне раз-пораз засылала ў Пінскае злучэнне сваіх разведчыкаў і дыверсантаў, але нікому з іх не суджана было вярнуцца да сваіх гаспадароў: сто чатырнаццаць фашысцкіх лазутчыкаў было выкрыта і знішчана ў атрадах і брыгадах.

Злучэнне дзейнічала па стратэгічнаму плану, распрацаванаму ў Маскве, у Цэнтральным штабе партызанскага руху.

Галоўнаю задачаю было наносіць удары на чыгунках, шасейных і грунтовых дарогах — затрымліваць рух варожых войск да фронту, ствараць заторы нямецкай тэхнікі, якую знішчалі савецкія самалёты.

Ляцелі пад адхон фашысцкія саставы, палалі цыстэрны з гаручым, выбухі ператваралі масты і пераправы ў друз.

18 чэрвеня 1943 года брыгада Герасімава вывела са строю Днепра-Бугскі канал, па якім за навігацыю праходзіла больш за тысячу суднаў з варожай тэхнікай. З 8 на 9 жніўня партызаны ўзарвалі 1957 рэек і на 71 дзень спынілі рух цягнікоў на ўчастку Лунінец-Буда.

Не хапала толу. Яго партызаны выплаўлялі з нямецкіх бомбаў і снарадаў, адбівалі ў фашыстаў, атрымлівалі з Вялікай зямлі.

Злучэнне Камарова разам з украінскімі партызанамі Аляксея Фёдаравіча Фёдарава правяло некалькі дзёрзкіх аперацый. Разам разграмілі Любяшоўскі гарнізон і знішчылі больш за 100 фашыстаў.

На поўдні Палесся, па берагах Прыпяці і ў Ганцавіцкім раёне адзін час базіравалася славутае злучэнне Каўпака. Партызанскія камандзіры часта сустракаліся, распрацоўвалі планы супольных аперацый і наносілі нечаканыя і моцныя ўдары на ворагу.

У 1943 годзе ў зоне Пінскага злучэння было створана і актыўна дзейнічала 12 падпольных райкомаў і гаркомаў партыі, 38 партыйных арганізацый, у кожным раёне працавалі падпольныя райкомы камсамола. Вялікую ролю ў іх дзейнасці адыгралі прысланыя з Масквы сакратары ЦК камсамола Беларусі К. Т. Мазураў і М. В. Зімянін. Разам з партызанамі яны прайшлі сотні кіламетраў палескімі сцежкамі, адважна і бязлітасна грамілі варожыя гарнізоны.

У тыле ворага, апрача абласной «Палескай праўды», выдаваліся тры міжраённыя газеты і шмат баявых лістовак.

Камандзір брыгады Іван Георгіевіч Шубітыдзе наладзіў сталую сувязь з падпольшчыкамі Пінска, дакладна ведаў, што адбываецца ў горадзе, дзе знаходзяцца варожыя ўмацаванні, дзе і якія размешчаны часці. Пра ўсё ён паведамляў камандаванню злучэння. А ўжо адтуль у штаб партызанскага руху ў Маскве ішлі паведамленні.

Вось і адно з іх:

«Паведамляю дадзеныя па г. Пінску на 13 лютага. Да сярэдзіны студзеня ў горадзе было шмат войска. Цяпер засталося 4 тысячы салдат, размешчаных у казармах. Тут жа і база боепрыпасаў (па вуд. Лагішынскай). У канцы Брэсцкай вуліцы і каля яўрэйскіх могілак устаноўлены зеніткі. Жабчыцкі аэрадром дзейнічае. Каля фальварка Добрая Воля знаходзіцца аэрадром плошчаю на 140 га пад сто самалётаў. У памяшканнях запалкавай фабрыкі рамантуюць гарматы. Па дарозе на Галёва капаюць акопы і ставяць драцяную агароджу. Нафтабаза на Брэсцкай вуліцы мае запас бензіну 200 тон, газы 100 тон і 100 тон масла. Другая база з такою ж колькасцю гаручага знаходзіцца на ўсходняй ускраіне. Штаб камандавання паветранымі сіламі знаходзіцца па Ленінскай вуліцы, д. № 5.