Сяргей Грахоўскі - Суровая дабрата

— Па-геройску! Яго група якраз і забяспечыла поспех аперацыі,— павольна гаварыў Корж, а ў вочы зірнуць не адважваўся.

У трывожным маўчанні жанчыны адчувалася шчымлівая нецярплівасць. Стрымліваючы дрыготку ў голасе і адводзячы погляд, як мага спакайней, Корж працягваў:

— Сяргея мы пакінулі з некалькімі хлопцамі весці разведку ў раёне Пінска.

Гэта была, бадай, першая святая няпраўда, на якую адважыўся Корж. Вера Захараўна збіралася стаць маці, яе шанавалі і бераглі ўсе, асабліва цяпер, калі навалілася такое гора.

У гарадскі парк на нараду партыйна-камсамольскага актыву ішлі разам. Каб толькі не маўчаць, гаварылі пра розныя дробязі, але адчувалася, што думаюць яны зусім пра іншае, нешта тояць адно ад аднаго.

Камуністы і камсамольцы ў цывільнай і паўвайсковай адзежы, так-сяк узброеныя, сядзелі на траве, над шатамі старых ліп. Прадстаўнік Цэнтральнага Камітэта Кампартыі Беларусі Пятро Андрэевіч Абрасімаў расказаў пра становішча ў першыя дні вайны і заклікаў бязлітасна біць ворага, арганізоўваць насельніцтва на барацьбу з фашызмам. З палымянаю прамоваю выступіла Вера Захараўна. Кожнае яе слова кранала душу, будзіла думку, умацоўвала веру ў перамозе над лютым ворагам»

Праз некаторы час Корж звярнуўся да Веры Захараўны:

— Ты вопытная падпольшчыца. Хто, як не ты, здолее перабрацца за лінію фронту? Неабходна звязацца з Цэнтральным Камітэтам, папрасіць зброю, боепрыпасы, медыкаменты. Перадаць вось гэтую штабную карту фашыстаў, захопленую ў першым баі. Так што збірайся, Вера Захараўна.

— Шкадуеш мяне, таварыш Корж? — пачырванела Харужая.

— Па-першае, болей няма ніякага Каржа. Па-другое, запомні, дзейнічае атрад Камарова.

— Канспірацыя. Гэта правільна,— памякчэла Вера Захараўна.— Разумею. Калі дазнаюцца сапраўднае імя камандзіра, ад тваіх хорастаўскіх Каржоў і крошак не збярэш. Загад выканаю, таварыш Камароў. Але ўсё роўна змагацца буду ў тыле.

— Толькі беражыся, Вера,— камандзір абняў вузкія плечы стомленай жанчыны.

Праз якія гушчары, якімі сцежкамі ішла і паўзла Вера Захараўна, вядома было толькі ёй. Колькі выпакутавала, каго абмінула, каго сустрэла, ведалі толькі палескія балоты і пушчы, абсмаленыя каласы на здратаваных палетках ды зорныя ночы, што бераглі і хавалі ад паганага вока мужную дачку зямлі Беларускай.

Амаль паўтара месяца праз агонь і пекла баёў нябачаным ценем дабіралася Вера Харужая да сваіх. Толькі ў жніўні пад Гомелем адшукала аператыўную групу ЦК КІІ (б) Б.

Ледзь трымаючыся на нагах, увайшла да сакратара ЦК Пятра Захаравіча Калініна і асунулася ў крэсла. Ён адразу не пазнаў даўно знаёмую палымяную Веру. Апрытомнеўшы, перадала просьбу пінскіх партызан і аператыўную карту, захопленую ў фашыстаў у баі каля Галёва. Сабе папрасіла — даць адказнае і складанае заданне.

Перахапіўшы спагадлівы позірк Калініна, адразу падхапілася:

— Бачыце, сотні кіламетраў праз смерць па варожых тылах прайшла, а заданне выканала. І цяпер пайду, куды загадаеце.

— Загадваю неадкладна ехаць у тыл, адпачыць і стаць...

— Ах, усё гэта не ў час і недарэчна! — перабіла Вера.— Усё роўна буду біць фашыстаў там, у тыле...

Яна стрымала слова.

Толькі што народжанага сына даручыла даглядаць сваякам, а сама праз лінію фронту дайшла ў захоплены ворагам Віцебск, адважна змагалася і гераічна загінула там.

У першым баі каля Пінска сярод баявых трафеяў у маладзенькага афіцэра была знойдзена запісная кніжка. На скураной вокладцы золатам адціснута Tagebuch. Бронзавая зашчапка з замочкам і залочаны абрэз прыцягнулі ўвагу партызан: «А раптам у ёй важныя запісы».

На першай старонцы прыгожым жаночым почыркам было напісана. «На ўспамін ад тваёй фройляйн Марыі. Запісвай пра свае перажыванні і добрыя, прыгожыя дні».

Дзённік аддалі камандзіру.

— Дзякую, хлопцы. Спатрэбіцца,— Васіль Захаравіч пагартаў чыстыя старонкі.— Не паспеў афіцэры!« запісаць свае злачынствы. Тады мы будзем запісваць свае перамогі,— і схаваў прыгожую кніжачку ў кірзавую палявую сумку. А на прывале сеў на пянёк і на чыстай старонцы запісаў:

Новую лірычную песню партызанскі камандзір узяў на ўзбраенне. Яе паціху спявалі каля паходных вогнішчаў, успамінаючы сваіх каханых і барвовыя надвячоркі за родным сялом, учарашняе мірнае жыццё.