Леанід Дранько-Майсюк - Тут

Дом, у якім жыў майстар, пабліскваў здалёк шкляным дахам майстэрні і блакітнай верандай. Веранда пераходзіла ў калідор, у якім было шмат філянговых дзвярэй — першыя налева і вялі ў майстэрню. Ад ранку да вечара яны хадзілі хадуном, сюд-туд скрыпалі завесамі, а здаралася, што і з усяго размаху наляталі на вушак. З грукатам уваходзілі толькі чужыя людзі. Міхалавы ж сваякі і яго заўсёдныя кліенты ніколі не стукалі дзвярыма, ведаючы пра гаспадарова павучанне — у доме, апрача іншага, трэба шанаваць і дзверы, бо яны ўпускаюць у дом і выпускаюць з яго. Па той жа прычыне Міхалава жонка, унёсшы ў хату бярэмак дроў, не кідала іх абы-як пад грубу, як тое магла зрабіць любая іншая гаспадыня. Яна абавязкова нагіналася, нібыта кланялася будучаму цяплу, і акуратна, па паленцы выкладвала дровы на кавалак бляхі, якім закрывалася падлога каля грубы.

Рознага люду перабыло ў майстэрні, у Міхалавым доме, які выгодна знаходзіўся ў самым цэнтры мястэчка.

Заходзілі да майстра маладыя шляхцюкі, не ў меру вясёлыя і. здавалася, пад моцнай чаркай. Але пілі яны трошкі, самую кроплю, а больш вылівалі сабе на грудзі, за ўлогі. Рабілася тое знарок, каб мацней пахла гарэлкай — знак таго, што ты багатыр і ў цябе ёсць грошы на выпіўку.

Нейкі дзядька тупаў паўз вокны майстэрні, падганяючы каня вішнёвым дубчыкам. Дзядька вёз на поле азімае жыта і кошык з пасвенчанымі яблыкамі. Усім ягоным памочнікам, сынам і дочкам, будзе на полі па яблыку, на якіх яшчэ, здаецца, не высахла святая вада. Добрае жыта ўродзіць, калі перад самай сяўбой з'ясі спасаўскі яблык... А пасля дасевак, памыўшыся і прыбраўшыся, усёй сям'ёй можна зайсці і да Міхала, каб «зняцца на карточку».

Фатаграфаваў майстар і наведнікаў кавярні Polonia. Які-небудзь донжуаністы пан паручнік забягаў у майстэрню, усё яшчэ не ачухаўшыся ад нядаўніх занадта шчырых позіркаў гаспадыні кавярні. Пазіруючы, ён ужо выдумляў пяшчотны надпіс на будучым фотаздымку, які меўся таемна падарыць пані гаспадыні. Пан паручнік толькі што з'явіўся ў Давыд-Гарадку, і ён, няма ніякай мовы, прыгажун, і ягоны кожны фотаздымак не звычайная pamiątka służby wojskowej, а залаты ключык, якім ужо неаднойчы даводзілася з поспехам карыстацца...

Але пакуль фотаздымка няма, а сама пані гаспадыня знаходзіцца пад пільным вокам пана гаспадара, таму паручніку застаецца адзіны шлях — да Солтанавай хаты.

Пра Солтанаву хату, якую наймалі для сваіх заняткаў пэські — мясцовыя прастытуткі,— паручнік пачуў у кавярні ад афіцэра-пагранічніка. Пагранічнік папярэдзіў, што трэба спяшацца, бо прастытутак у мястэчку мала, хапае толькі на дзесятак афіцэраў. Асабліва тое адчуваецца, калі з Нырчы прыплывае ў мястэчка кацер з маракамі. Іх, бравых марынажаў, сустракае каля Солтанавай хаты чарга нецярплівых пагранічнікаў, якія, вядома, месца не саступяць. Сам Рыдз-Сміглы не здольны тут прадухіліць рыцарскай бойкі, і ў палескі пясок шчодра ўсмоктваецца гарачая кроў абаронцаў Рэчы Паспалітай. Эрасу застаецца толькі спачувальна падміргваць анёлу згоды.

Падрыхтаваны такім ладам пан паручнік ідзе да Царкоўнай гары і падзывае выпадковага хлопчыка: «Хлопак, ходзь ту. Гдзе тутай пэські?» Малы ўподбежкі праводзіць наструненага паручніка да Солтанавай хаты і зарабляе за тое дваццаць грошаў на цукеркі.

У занядбалай майстэрні засталося багата жаночых партрэтаў. З рыскай ледзьве ўлоўнага неспакою альбо з адкрытай, ну проста дзіцячай, радасцю глядзелі жанчыны ў аб'ектыў апарата. Коратка не скажаш пра іх, бо ўсе яны — рознага веку і прыгажосці, багатыя і бедныя, славянскай і неславянскай крыві.

Майстар даволі пажыў на свеце, досыць прачытаў разумных кніг, каб ведаць, што ніводзін мужчына не здатны палюбіць у жанчыне душу. Майстар лічыў тую няздатнасць грахом і гатовы быў пакаяцца за сябе перад жонкай і за ўсіх астатніх мужчын перад сваімі наведвальніцамі, але ўсё ж не рабіў таго. Ён баяўся, што тое дзіўнае пакаянне жанчыны не зразумеюць, а, не зразумеўшы, нават не хочучы таго, могуць звесці сур'ёзнае на жарт.

Каб дайсці да сябе — лепшага, сябе — дасканалага, неабходна палюбіць у жанчыне душу. Майстар верыў, што некалі так яно й будзе — кожны дойдзе да сябе лепшага. I магчыма, тое н е к а л і прыйдзе пад канец веку. бо пад канец веку, вучаць старыя людзі, здараюцца розныя дзівы. А зараз пакуль што год 1938-мы, і над майстэрняй кружыцца, глядзіцца ў яе шкляны дах нястомны анёл згоды.

Майстра цікавіла жанчына, якую ніхто не кахаў і якая за ўсё сваё жыццё не атрымала ніводнага любоўнага пісьма. Майстар разважаў, што менш за ўсё такая жанчына будзе ненавідзець жыццё і тым больш мужчын. Якраз наадварот. У нейкі момант яна памяркоўна ўспрыме сваю непазбыўную самоту, як нейкае выключнае становішча, і зразумее, што самае вялікае шчасце ў жыцці — бачыць над сабой чыстыя воблакі.