Леанід Дранько-Майсюк - Паэтаграфічны раман

— Плюнь на яго, ты ж майстар, а ён партач! — паважна адказаў Васенько-бондар.

Хвіліну памаўчалі, паплявалі ў ваду.

— А пазалетась каля Шкодзінай кручы я вясло згубіў, — зноў загаварыў лодачны майстар, — сено на маторы вёз, а вясло зверху ляжало. I не згледзеў, як ляснуло. Прыстаў да берага, а вясла няма. Я туды, я сюды. Няма і ўсё тут. Хоць гвалт крычы. Ажно мяне за сэрца ўхапіло, Васенько мой дарагі. Таке вясло хвацке було!

— Хоць на дзіфіляду з ім ідзі? — спытаў, не ўсміхнуўся, бондар...

— Хоць на дзіфіляду! — даверліва згадзіўся майстар.

I зноў загаманіў аб нечым сваім, а праз які момант ледзьве не выкрыкнуў, вядома ж, зусім не дбаючы аб тым, ці будзе стасавацца з раней нагавораным гэты ўсхвалявана-пасеісцкі вокліч:

— А колісь колькі рыбы було, няшчасце яго знае!

— Так, рыбы було свет [ 19 19 Свет — тут у сэнсе: шмат. ] — падтакнуў Васенько-бондар.

— I ўсяго масушча [ 20 20 Масушча — вельмі шмат. ] було!

— Так, було...

— А якія мой бацько чобаты шыў! Хоць на дзіфіляду ў іх ідзі, Васенько мой дарагі...

* * *

Злоўленае апавяданне.

I я вельмі рады, што яно засталося на маёй паперы.

Гэта пасля ўжо, калі вучыўся ў Літаратурным інстытуце, атрымаў прафесійную параду: запісваць трэба амаль усё.

А ў Давыд-Гарадку ніхто мне таго не раіў, неяк сам уцяміў: трэба заўсёды мець пры сабе аловак.

I вось, як нешта ўдала знойдзенае, шчасліва перачытваю: «А якія мой бацько чобаты шыў!» — і ўспамінаю, што мой дзед Мікалай таксама шыў чобаты і аднойчы паказаў мне адну са сваіх шавецкіх прылад:

— Запомні, Лёня, гэта фумель.

— Фумель! — здзівіўся я і на лемантары пад партрэтам Хрушчова (у памяці засталося, што якраз усё так і было) накрэсліў чырвонай малёўкай [ 21 21 Малёўка — каляровы аловак. ] гэтае загадкавае, а пасля дзедавай навукі — зразумелае слова.

Ад яго ж, дзеда Мікалая, прыйшла ў мае школьныя занатоўкі і такая хатняя мудрасць: шылам у хлеб на поруць!

А ходзячы ўслед за бабай Просяй, як цукерку ў залатой паперцы, падхапіў і не выпусціў:

— Як галава баліць, то й на белай падушцы баліць, а як не баліць, то й на голым услоне здаровая...

* * *

Баба Прося жыла на Альшанскім шляху, і вокны яе хаты якраз выходзілі на Савічыкаў магазін.

У Давыд-Гарадку кожны ведае гэту краму.

Аднойчы мяне паслалі туды па цукар, і ў доўгай «колейцы» [ 22 22 «Колейка» — чарга. ] з вясёлых вуснаў нейкай гарадчанкі я імгненна запомніў такі вершык:

Усе ў «колейцы» смяяліся, прасілі цётку чытаць яшчэ.

Не смяяўся адзін я. Я зайздросціў.

О, як мне тады захацелася, трымаючы торбу на цукар, самому скласці нешта падобнае, каб таксама ўсім спадабалася, каб таксама ўсе смяяліся і каб таксама ж усе прасілі мяне чытаць і чытаць яшчэ...

У той жа дзень я засеў за вершы.

Дома так і абвясціў:

— Складаю вершы!

Я сядзеў за сталом, хадзіў вакол стала і зноў сядзеў.

I так амаль да самага змяркання. Ажно бацька не вытрымаў:

— Ну, шчо?!

— Нічого! — шчыра прызнаўся я.

— Пішы, пішы... Таўкач муку пакажа...

Бацька мой, завадовы цясляр і завадовы ж васнянік,— чалавек багаты на цярплівасць і розум.

I, мусіць жа, ягоная навука пра таўкача і муку, навука пахвалы ўсё той жа бясконцай беларускай цярплівасці, мне й дапамагла.

Да ночы, як спаць класціся, я такі агораў радкоў з дваццаць у рыфму.

А назаўтра — яшчэ дваццаць, а паслязаўтра — дык зусім распісаўся.

Недзе праз месяц у школе мяне ўжо клікалі паэтам.

Як тая вясёлая цётка ля Савічыкавай крамы, я ўсё ж дамогся свайго — мае вершы падабаліся, і мяне прасілі іх чытаць і чытаць...

* * *

І чым больш я спісваў вершаванымі радкамі сшыткі, і чым больш слухаў людзей, і чым больш браў на заметку пачутае, і чым больш цешыўся з назваў рэк, азёраў, вуліц, кветак, як і з хараства цікетак і святочнага свавольства Конікаў,— тым мацней мною авалодвала жаданне пакінуць Гарынь, паехаць з Давыд-Гарадка, каб ужо ў чужым свеце вучыцца мастацкаму пісьму.

* * *

Мне пашанцавала.

Майму неадольнаму жаданню паспрыялі настаўнікі Надзея Дзмітрыеўна Васільева, Вера Пятроўна Кузьміч і Міхал Уладзіміравіч Шэлехаў.

Надзея Дзмітрыеўна навучыла мяне літаратурнай беларускай мове, а Вера Пятроўна і Міхал Уладзіміравіч у лютым 1974 года пазнаёмілі з маскоўскай пісьменніцай Лідзіяй Абухавай...