Леанід Дранько-Майсюк - Паэтаграфічны раман

Нібыта загалоўкі вершаў, прачытваў кветкавыя найменні на цікетках [ 7 7 Цікеткі — адмысловы жывапіс; маляванне кветак і гарод-ніны на фанерынках з мэтаю рэкламавання кветкавага насення і насення гародніны. Мастакоў, якія ў Давыд-Гарадку займаліся такім жывапісам, называлі цікетачнікамі. ], і трэба думаць, што якраз цікеткі — гэтыя маляўнічыя драўняныя старонкі — і былі маёй першай самастойна прачытанай кніжкай.

* * *

Калі б я не стаў пісьменнікам, то хутчэй за ўсё стаў бы васняніком — гэта значыць, летам вырошчваў бы, а вясною (па-давыд-гарадоцку: васною, адсюль і назоўнік гэты — васнянік) прадаваў бы насенне кветак і гародніны.

Словам, рабіў бы тое, што робяць амаль усе давыд-гарадчукі.

Але ці быў бы я ўдачлівым гандляром?

Мяркую, што не, бо з маленства ў маёй душы слова перамагала лічбу.

Лічбы ж, асабліва большыя за двухзначныя, наогул апускаюць маю душу на дно неадольнага суму...

Вельмі рана я зразумеў, што само па сабе слова цікавейшае за лічбу, падзею, за любую авантурную прыгоду, а ў суладдзі літар і гукаў тоіцца нейкае іншае жыццё.

Таму назвы рэк, азёраў і кветак, як і гістарычныя назвы давыд-гарадоцкіх мясцін — Радзічы, Мэльнікі, Кодак (гэта мая родная вуліца), Камора, Каралін — уздзейнічалі на мяне магічна, а гучанне асобных слоў — віялка [ 8 8 Віялка – шуфлік, зроблены з вярбы ці алешыны, для вылівання з лодкі вады. ], какоры [ 9 9 Какоры – дубовыя дугі ў лодцы (аснова), да якіх прыбіваюцца сасновыя дошкі. ], копка [ 10 10 Копка – маленькае паглыбленне ў печы. ], крэзэнт [ 11 11 Крэзэнт – кухонная шафа. ] — наогул утварала казачную асалоду...

* * *

Штотод з 13 на 14 студзеня, на Шчадрэц, мяне кожны раз па-новаму ўражлівалі Конікі — іхняе ўбранне, маскі і песня пра залатую сасонку; вельмі ўзрушала сама карціна іхняга з'яўлення...

Па ўсіх кутках места амаль адначасова пачынаюць гусці паляўнічыя рогі; пачынаюць іграць гармонікі, працягла бухаць бубны і звінець званочкі.

Яшчэ хвіліна — і набліжаецца тупат маладых, нястрымных ног, і з каляровай завеі (менавіта каляровай, бо мноства фарбаў у момант ажывае ў гэту ноч) вылётваюць яны — Конь, Чорт з дзеркачом, Смерць з драўлянай касою, Бусел з доўгай чырвонай дзюбаю, Мядзведзь, Воўк, Дзед, Баба, Баран, Казёл і Скарбнік.

Гэта й ёсць давыд-гарадоцкія Конікі!

Яны скачуць, робяць прычворы [ 12 12 Рабіць прычворы — дурэць, жартаваць. ], забягаюць у кожны двор і пад вокнамі, што ўпрыгожаны ласіцамі [ 13 13 Ласіцы — узоры на шыбах ад марозу. ] і элекрычным святлом, пяюць:

Далей Конікі спявалі пра маладую Ганьку ці маладую Вольку (звычайна выгуквалася імя дачкі гаспадара дома), якая пазбірала з долу тую залатую кару ў рукавок і панесла яе да бацькоў.

Бацькі ж загадалі йсці да залатара і прасіць яго, каб зрабіў з кары тры залатыя пярсцёнкі — першы пярсцёнак на змаўлянне, другі на вянчанне, а трэці — каб «...на пасадзе сесці, пірага з'есці!..»

Пад канец песні Скарбнік аббіваў з чобатаў снег, гучна тупаючы ў ганак, ішоў у хату па грошы...

* * *

Назвы кветак, рэк, азёраў, вуліц, маляўнічы цікетачны змест і кірмашовы тэатр Конікаў — элізіум майго самавыхавання.

Але найбольш я любіў слухаць.

Схаваўшыся, любіў падслухаць раптоўнае слова, прымаўку, а калі шанцавала — апавяданне.

Часам у такіх вусных апавяданнях жыла тая жыццёвая непрыдуманасць, якая зазвычай даражэй за любое кніжнае вынаходніцтва.

* * *

Усё на тым жа гарынскім беразе аднаго разу пачуў лодачнага майстра, які жаліўся другому майстру — бондару; і не проста пачуў, а, маючы ў кішэні сшытак з алоўкам, спешна занатаваў такую характэрную для Давыд-Гарадка гутарку:

— Васенько мой дарагі,— гаварыў лодачны майстар,— мае ж дубы, як і твае бочкі! Хоць на дзіфіляду [ 15 15 Дзіфіляда — парад. ] з імі едзь! Неўкочын [ 16 16 Неўкочын — не так даўно. ] альшанцы [ 17 17 Альшанцы — жыхары суседняй з Давыд-Гарадком вёскі Альшаны. ] мне за колішнію работу дзякавалі... А тут адзін дурань па-свойму падзякаваў (лодачнік назваў прозвішча «дурня»). Так падзякаваў, шчо мне алшо мотошпо стало! Летась я зрабіў яму дуба. Хвацкі дубок выйшаў, хвайны такі, на дзевяць аршынаў!.. Зрабіў і кажу: грошы браць не буду, адробіш канём, узарэш мае соткі. Дык ён і ўзараў! Камлыжын такіх плугам навярнуў, шчо й ціх яго голаў знае! Бульба й да пакроваў не вуйшла б! Мусіў я з жонкай і сынам усё жалязнякамі перакапаць... Награкаліся [ 18 18 Награкацца – вельмі стаміцца. ], не дай ты госпадзі божэ... Гэто так ты аддзячыў за тое, шчо я з цябе грошы не ўзяў?! — кажу яму. А ён мне ў вочы: гаўняная твая лодка була!.. Так і сказаў мне, Васенько мой дарагі...