Аляксей Карпюк - Сучасны канфлікт [Аповесць, франтавы дзённік, не зусім гродзенскія гісторыі]

— Я шукаў цябе ўсюды, і мне здалося — болей цябе ўжо ніколі не ўбачу! Як падумаў пра гэта, то, павер, ледзь не памёр ад страху!

— Дзіва — дык і я падумала тое самае!

Болей нічога не гаворым. Узяліся за рукі ды моўчкі плывём праз поле. Адчуваю дзіўную гармонію пачуццяў і думак...

Так апавядае Іра.

Гэтым часам я сабе ўяўляю гэты малюнак і ледзьве стрымліваю абурэнне. Няўжо ты, чалавеча, не разумееш, што слухаць мне такое вельмі цяжка?! Гэтай «гармоніяй» ты адняла бацьку ў сваіх дзяцей, чаму ты такая бязлітасная? Адкуль менавіта ў цябе гэта душэўная слепата, якой ты мяне дапякала?! Раскусіў я твайго «гарманіста» з першага разу. I ў цябе ж дзеці, дзе быў твой розум ды інстынкт мацярынства, калі пачынала ўсё гэта?! Чорт, мабыць, і праўда розум не існуе сам па сабе, ён заўсёды на службе — у кахання, у нянавісці, у карыслівасці, у палітычных пераконаннях чалавека?..

Я ўвесь кіпеў ад абурэння, аднак маўчаў.

— ...Нам не трэба было слоў, усё было і так зразумела. Мы паселі на мяжы і загаварылі шэптам, бытта баяліся, што нас падслухаюць травы, вецер. Ён расказаў аб сваім дзяцінстве, аб сваіх марах і прызнаўся, што яму надта хочацца зрабіць штосьці карыснае людзям, але покуль што так нічога зрабіць не ўдаецца. Я апісала сваё дзяцінства. Расказала і пра свайго бацьку — вялікага барацьбіта за шчасце людзей, які загінуў у змаганні за праўду. Бацьку, вядома, ад пачатку да канца выдумала — гаварыла пра такога чалавека, якім марыла бачыць свайго сына. Гаварыла ўсё гэта ды адчувала яго рукі. Перапоўненыя духоўнай блізкасцю ды ўдзячнасцю адно да аднаго, мы і не заўважалі, калі наступала іншая блізкасць. Адчувала толькі захапленне і здзіўленне, што так бывае. Забывалася мінулае, забывалася сучаснае, забывалася ўсё на свеце...

Напаўняюся зноў хваляй адчаю.

— Косця, хіба ж гэта распуста? Ты ж вучоны, псіхолаг, зразумей, разваж па справядлівасці і не вельмі карай мяне! Хіба ж гэта не было нешта святое?! Гэта каханне.

Гляджу на яе з няцямлівым здзіўленнем.

— ...Гадзіны праходзілі — як мінуты. Трэба было вяртацца дамоў. Толькі тады пачынала ўсведамляць, што раблю. Ужо быт-та прачыналася, ды пачыналіся мукі сумлення і папрокі самой сабе. Рабілася адразу сама сабе агіднай, не вартай ні сваіх дзяцей, ні мужа, ні павагі вучняў. Не раз хацела кінуцца з моста ў рэчку... Ведаеш, аднаго разу ледзь гэтага не зрабіла нават. Падышла ўжо да поручняў, але, на шчасце, наблізіўся вартаўнік з вінтоўкай...

У пакой з кніжкай у руках зноў улятае ўвесь распрамянёны Віця.

— Мамка, паслухай, як здорава напісана! — пачынае чытаць. «— Што-о? — спытаўся Міша Іваноў і павярнуў галаву да Валеркі Бочкіна. А Валерка якраз трымаў пэндзаль мокры з чырвонай фарбай, Міша так і ткнуўся носам у чырвоную фарбу!..» Ха-ха-ха-ха! — заліваецца смехам.

— Добра, сыночак.

— Мама, паслухай, а тут...

— Іншым разам, дурненькі, мне дачытаеш! А цяпер, сыночак, ідзі сабе і зноў чытай, але — там!

— Віця! — сурова кліча яго Марынка з другога пакоя і дае таямнічыя знакі.

Чуллівых клопатаў сястры аб бацьках Віці, вядома, зноў не разумее. З выглядам пераможцы вылятае з пакоя, яшчэ раз стукнуўшы з усяе сілы дзвярыма.

— ...I скрозь такія прыемныя хвіліны, і скрозь самыя горкія ты заўсёды быў са мной, павер! — працягвае Іра.— Напрыклад, вымаю яго грэбень ці нож і са здзіўленнем адзначаю сабе, і нават як бы з радасным страхам адзначаю, што гэтыя рэчы ў яго ляжаць у тых самых кішэнях, у якіх носіш ты. Павер, нават сябе часамі ашуквала — гэта ты са мной, ты!..

Апошнія яе словы — бязлітасныя ў сваёй шчырасці — ледзь не дабіваюць канчаткова. Ужо не магу ўтрымаць сваю злосць ні хвіліны.

— Ой, каб можна было неяк усё вярнуць! — стогне Іра з болем.— Што я натварыла, што натварыла, Косця, што мне цяпер рабіць, як мне жы-ыць?! Хто мне што скажа?..

— Мяне не пыталася, калі ўсё гэта пачынала.

— Я цябе і не вінавачу, і разумею! Але ж пастарайся суцішыць сваю злосць, мы ж з табой заўсёды былі сябрамі — без прытворства і карысці! Парай, прашу!

— Сама набрудзіла, сама і вылазь з усяго.

— Але ж я-ак? — расплакалася яна з роспаччу.— Навучы, Косця, дарагі сябра: як ты скажаш, як ты зробіш, як ты загадаеш зрабіць, так і будзе!

— Не ляжыць болей да цябе сэрца. Жыццё — не дзетдом, і я — не выхаваўца ў ім.

Аднак гэта была не зусім праўда. Мне каштавала шмат сілы яе адпіхнуць. Прынамсі, цяпер, у гэтую хвіліну.

Вось такая падаплёка трагічнага выпадку на чорнай стужцы асфальту.

Між іншым, потым трапілі мне ў рукі і запіскі Вавілава. Я ўжо намерыўся ўвесці ў тканіну сумнай аповесці трэцяга апавядальніка — з яго пунктам гледжання. Але матэрыялы работніка «Інтурыста» патрабавалі значнай дапрацоўкі, а на гэта патрэбен быў адпаведны час. Мінаў год за годам, заняцца вавілаўскімі паперкамі я ўсё не мог ды паступова страціў да іх цікавасць. Так яны ў мяне і ляжаць некранутыя.