Аляксей Карпюк - Карані

Набалело што, то і гавары свайму мужыку. Кажы зважліво, талково, а не скачы адразу ў вочы, бы цытра якая. I пра тое, што вокны трэ заклеіць, і пра іншае скажы спакойно, па-людску, альбо нават — ласкаво. Як са сваімі турыстамі, так і з мужыком гавары — ён жа таксамо чалавек ды шчэ і бацько тваіх дзяцей! Іншы раз і сцярпі, карона з галавы ад гэтаго не спадзе, не бойса, а мяккі чарвяк і цвёрдае дзераво точыць!»

Але от бяда, намякні толькі абоім пра гэта, так і акрысяцца ды пападуць дружна на бацьку:

«Не твая справа, ты нічого не разумееш! Ты — стары, лепш сядзі ды маўчы, бо твой час прайшоў!»

«Прамаўчаць, дзеці, прамаўчу — прымусіце. Але ж ладу ў вас так ніколі і не атрымаецца. Бо ва ўсім трэбо мець меру. Што з такого жыцця — каты з сабакамі толькі гэтак бытуюць!»

— Ігар, скажы свайму дзеду, хай таксама сядае снедаць — ён ужо ўстаў! — крыкнула нявестка спецыяльна, каб Лаўрэн чуў.— Твой гэты любімы дзед і сам мог бы здагадацца, што ў мяне часу няма і не адзін ён на маёй галаве — рабочы дзень наперадзе!

I на гэты раз грубасць нявестцы дараваў. Бо ўмеў думаць нават супроць сябе. Правільным у Зялёнай Даліне людзі старыя лічылі спрадвеку зусім не тое, што было лягчэй, і нават не хвілёвую выгоду ды часовую прыемнасць, бо добра ведалі — усё гэта праходзіць без следу, а застаецца галоўнае.- Што з дурніцы возьмеш? Мала таго — сама вутленькай пароды, дак шчэ начыталася нейкіх кніжачак, часопісаў ды не есць масла, не бярэ ў рот салёнага, бульбы і хлеба. Ад тае кавы і булачак засталіся на ёй адныя дуды ды птушыныя костачкі, а ў поясе — пальцамі абнімеш. Мо ад таго і бзыкае гэтак ды пячэцца, бы жэжка.

2

— Здрастуй, бацьку! -- бытта нічога не здарылася, павітаў яго бадзёра Уладзік.

— Дзіндобры, дзеці!

— Кажы і ты дзіндобры, Ігар!

Малы падпарадкаваўся.

— Во, сюды сядай, тату, ля свайго ўнука! Тут і сняданне яна паставіла ўжэ. На і свой відэлец. Бяры нож, кубачак. А во — сальніца. Дабаў, сколькі ты любіш, солі і еш, бо я ўжэ прызвычаены да недасалёнаго — як яна!

Лаўрэн прысеў.

Пахучая бульба са шкваркамі паравала з белай фарфоравай талеркі. Выгляд гэтага посуду заўсёды спараджаў у Лаўрэна адчуванне вінаватай няёмкасці — бытта ў будзень апрануў дарагі і святочны касцюм. Яшчэ выразна ўспомніў: да вайны, будуючы хату, пасылаў хлопчыкаў на сметнік да пана Вішпінга падбіраць з такіх талерак асколкі і дзівіўся — унь з чаго жаруць паны кожны дзень! Ніна замазвала беленькія чаропкі ў падмурак, каб было прыгожа.

— Наднімі бульбы сабе, Уладзік,— мне замного!

Сын запярэчыў голасам шчырага дабрадзея:

— Еш усю-у, папраўля-айса!

Праз момант:

— Ну, бацьку, як твае справы, кажы! Хоць жывём пад адным дахам, а так рэдко бачымса!..

— Ат, якія могуць быць у мяне...

— Не вельмі сумаваў?

— Усяляк было...

— Дарэ-эмно!.. А я во рэйс скончыў раней. I план выкакаў, хоць да канца месяца — унь яшчэ сколькі. Шосы ў нас пасталі цяпер файныя — не горшыя, чым у літоўцаў, якім усе мы раней так зайздросцілі,— і я закругліўса, калі надарыласа магчымасць. Чаму яе не скарыстаць? Вырваўса з аўтабазы і да заўтрашняго дня буду дома — аж на вечар зноў ехаць наступны раз.

— Трэбо табе, сын, і ў сям'і часцей бываць.

Зацятая ў сваёй злосці Кіра не сказала нічога.

— Сам ведаю, думаеш, не?! I дзісь можно было файно падкалы-міць — бензіну наэканоміў да халеры і трохі, але ж сам сабе загадаў — хопіць, б-бляха, бо гэтым заробкам канца і краю нігды не будзе, праўда? Грошай усіх так і гэтак не заграбеш, а дамоў заглянуць мусово!

Хоць жонка і нагаварыла яму крыўднага, сын быў у добрым настроі ад выкананага плана — Уладзік да работы, дзякуй богу, заядлы і цягавіты. Калі за што возьмецца, у руках яго ўсё аж гарыць. Цяпер з радасці збіраўся разважаць доўга. Але Лаўрэну вельмі не цярпелася. I ён сыну аб'явіў: ,

— От што, Уладзік... Тут такая справа... Думаю, ці не з'егдзіць мне дзісь на вёску...

Запанавала маўчанне.

— Здрасце, я ваша цёця! — першай пыхнула нявестка, бразнуў-шы нажом па пліце.

Сын з недаўменнем паўзіраўся на яго перапалоханымі вачыма:

— А то-о, бачу, чобаты набуў!

— Ага, набуў, во...

— Гм, думаеш з'егдзіць?

— Збіраюса...

— Ты што, бацьку, з глузду з'ехаў?

— Чаму так думаеш?

— А як такое назваць іначай?

— Трэбо мне туды...

— Хто табе сказа-аў?!

— Прыдумаў таксамо! I не дуры! Хто цябе там чакае, ты падумаў пра гэто, перш чым вырашаць такое? Што ты там пакікуў? Чаго не бачыў там?

— Калі — мусово...

— Скажаш тут! Які мус цябе туды прэ?! Усхапіўшыся, Уладзік рассунуў на акне занавеску і паказаў шыбы, аблепленыя падоўжнымі капкамі ды разлезлым шэрым месівам.