Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах

— Рубакі нашыя пашаткуюць іх на капусту! — падсказаў Бэрбэцкі.

— Катастрофа немінучая! Авіяцыя? Небяспека ад бамбардзіровак не большая, чым пры пераходзе вуліцы, калі вы рызыкуеце трапіць пад машыну! Няхай Гітлер матарызуе армію, няхай выпускае з канвеераў скрыначкі запалак нашым уланам!.. А факельныя маршы ва ўсёй Польшчы заўважаныя. Міністар замежных спраў увайшоў у кантакт з Берлінам, і там урачыста пакляліся такіх эксцэсаў не паўтараць. У банках Трэ-цяга Рэйха — ні грама золата! Іхняя эканоміка вось-вось збанкрутуе з-за валюты, і Гітлер пагарыць!

— Колькі мы гаворым аб фінансавым краху Германіі, а жыццё ў ёй цячэ сваім руслам! — зноў не вытрываў біёлаг.— Германія развівае гаспадарку, зброіцца і знаходзіць каласальныя сродкі на субсідыі! Усё, чаму нас вучылі прафесары эканомікі — пра золата, валюту і яе курс, гандлёвы баланс, што мелася быць непарушнай асновай дзяржавы, на прыкладзе дыктатарскіх урадаў,— аказалася фікцыяй!

Высокі госць загаварыў з раздражненнем:

— Я цаню, панове, вашыя клопаты аб Прынёманшчыне, але вы верце свайму прззідэнту. Я трымаю ў руках усю інфармацыю. У мяне дастаткова трэніраваныя мазгі! Я кожны дзень езжу на веласіпедзе, трымаю сябе ў форме, таму быстра схопліваю сэнс з'явы і прымаю патрэбныя захады!..

Староста запрасіў прэзідэнта ў банкетную залу, дзе з цэлым аддзяленнем сваіх афіцыянтаў чакаў іх у фраку сам гаспадар рэстарана «Еўропа» пан Пытко.

За абедзенным сталом з сервізамі, пазычанымі ў князя Друццо-Любецкага, дзелавая размова прадоўжылася.

Прэзідэнту спатрэбіліся каыдыдатуры заслужаных грама-дзян для ўзнагароды ардэнамі і медалямі. Людзей спецыяльна падбіралі рознай веры і маёмасці. Староста з мэрам кандыдатуры называлі, госць ківаў галавой, а сакратар заносіў прозвішчы ў спісак.

— Паляка Юзэфа Ёдкоўскага — за раскопкі!

— Яўрэя Бэрку Старапольскага за будаўніцтва фабрыкі гродзенскіх веласіпедаў «Вільк» — 700 машын у год!

— Рускага, царскага генерала ў адстаўцы Трусава за ахвяру 1000 злотых на будаўніцтва дома «Стжэльца»...

— Панове, не забудзьце даць аднаго беларуса! — напомніў прэзідэнт.— Яны з украінцамі ўсё крычаць, што іх крыўдзім!

— Прапаную мужыка з-пад Крынак, ад якога сёння была пара дэлегатаў з падарункамі! — падсказаў староста.

...Нарэшце па вуліцах горада працокалі сотні капытоў — к магістрату на белых конях ехаў эскадрон сувальскіх улан. Падкаціла чорнае, бытта выцесанае з адной бліскучай брылы антрацыту, ландо на гумовым хаду. Гэтым фаэтонам ездзіў яшчэ губернатар, славуты Сталыпін. Ім карыстаўся кайзер, заняўшы ў 1915 Гродна. Запрагалі яго і Пілсудскаму, калі маршал па дарозе ў Друскенікі начаваў у Гродне. У пажарнай камандзе для гістарычнага фаэтона спецыяльна адкормлівалі чацвёрку гнядых.

Трымаючы цыліндры падкладкай з крэмавага шоўку ўверх, Стэмпоўскі са старостам падсадзілі прэзідэнта ў гістарычнае ландо, узлезлі самі ды прымасціліся «візаві» госцю. Не азіраючыся, староста пнуў фурмана зонтам у спіну. Стары дзед з маршальскімі вусамі папусціў раменныя лейцы, па-мазурску кінуў:

— Вічта, вё-о!..

Перабіраючы, нібы пальчыкамі, нагамі, чацвёрка застаялых звяроў лёгка кранула фаэтон, і яго гума зашуршала па каменях. Прагучала вайсковая каманда — за ландо з флажкамі на жалезных дзідах выцягнуліся двума лініямі ўланы.

Маляўнічы караван адправіўся на развітальны аб'езд горада, дзе на тратуарах стаялі перапоўненыя маладым патрыятызмам «стжэльцы» з гімназістамі. Яны не маглі дачакацца, калі можна будзе крычаць, махаць флажкамі ды сыпаць паперкі.

На вуліцу выйшла і ўся паліцыя. Сёння яна была нязлосная, занятая важнасцю гістарычнага моманту. Вартаўнікі дзяржаўнага парадку з пасачкамі пад барадой сачылі цяпер уважліва, каб людзі не вылазілі з тратуараў на брук. Яны чакалі запаветнага моманту, каб злавіць позірк высокага госця. Да страшаўцаў нікому не было снравы.

Нашы «тэбэшоўцы» нагледзеліся на панскі карнавал уволю. Назбіраўшы малым братам, сёстрам ды пляменнікам поўныя кішэні каляровых паперак, страшаўцы завулкамі адправіліся на станцыю.

7

На пероне ўжо даўно блішчалі свежым лакам і ні-келіраванымі ручкамі вагоны кур'ерскага. Уздоўж пульманаў, як на расстрэл, выстраіліся амярцвелыя чыгуначнікі. Ля будынка вакзала пана прэзідэнта чакала вузкае кола з вышэйшага свету. Генерал Бэрбэцкі раздаў дзецям дубцы і малых муштраваў:

— Рота, слухай маю каманду!.. На пля-чо!.. К на-азе!.. Шагам — арш!..