Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах

Праходзячы каля Румболя ў салон, прэзідэнт на генерала нават не ўзглянуў. Генерал не ведаў, што ў Варшаве ўжо ляжаў падпісаны маршалам загад аб пераводзе яго ў стан спачынку... (Так Румболю і трэба. Хай ведае другі раз — зяці прэзідэнта не тонуць, кулаком па башцэ іх не б'юць і тым больш — не абзываюць дурнямі!)

Як толькі ў тамбуры ўрадавага салона знік дастойны госць, падкаціла масляністая стальная аграмадзіна француз-скага паравоза з бела-чырвонымі сцягамі, скрыжаванымі наперадзе катла. У суседнія вагоны пачалі пускаць нешматлікіх пасажыраў — кур'ерскія ездзілі амаль пустымі.

Селі ў вагон і страшаўцы.

— Дзяжурны па станцыі знаёмы! — шапнуў ім на развітанне клапатлівы Шыдлоўскі.— Ён пазваніў у Вільню, каб вас спаткалі, о!..

8

Хлолцы нашы ўжо ехалі, а гумар іх не пакідаў. Яны з прагнасцю маладых ды здаровых людзей, якім не гэтак часта даводзіцца бываць далей суседняй вёскі, з цікавасцю да ўсяго прыглядаліся. А недзе там, за тонкімі сценкамі,— гэткая кампанія, што страшна і падумаць. Столькі за адзін дзень убачыць і перажыць!

— Чым так пахне, хлопцы? — пацягнуў носам Кахановіч ды выглянуў у калідор.— Ага, дзеці іхнія ядуць штось!

Прыгледзеліся і астатнія.

Па калідоры лёталі паніч з паненачкай. Малыя смакталі не то яблыкі, не то памідоры, а шкуркі сабе шпурлялі ў адчыненае акно. Пасучы кароў, гэтыя падвялыя, зморшчаныя лупінкі нашы хлопцы знаходзілі на пуці, прабавалі іх нават жаваць I пляваліся — такім цвёрдым ды агідным здаваўся панскі прысмак. Це халера, які ён унь сакавіты і араматны — аж у носе свярбіць!

— А гэты іхні прэзідзнт? — дзівіўся Мікалай. — Смарчок, хоць і высокі надто. Кожнага старого страшаўца звадзі ў лазню, чыста апрані, пакарміўшы добро, будзе выглядаць не горай!

— А я глядзеў і думаў: і пра такого чарвіваго грыба калісь у школе прымушалі мяне шчэ і вершык вучыць!

...Калі яны пад'язджалі да Вільні, у вагон уварваўся хлопчык з газетамі і пракрычаў:

— Незвычайная навіна — прэзідэнт у Гродне!.. Купляйце экстра-выпуск за дзесяць грошаў!

Мікалай падаў хлопчыку манетку.

— Ну, ну, што паны там пішуць — давай паглядзім! — разгарнуў ён паперу і пачаў чытаць. — «Праз цяжкія, алавяныя хмары, якія некалькі дзён віселі над горадам, раптам прабіліся радасныя промні сонца! Трыумфавала прырода! Трыумфавалі і ўзрушаныя сэрцы гараднян на думку, што ў іхні горад прыязджае Пан Прэзідэнт ды выпадзе ім шчасце правесці хвіліны найвялікшага хвалявання, адчуваць побач Найбольш Дастойнага Чалавека Рэспублікі!..» Ах, брахун прадажны, як лоўко размаляваў! — дзівіўся Мікалай, апускаючы пару абзацаў.— «... Але ж ці можа быць большая асалода, ці можа чалавека спаткаць вышэйшая ўзнагарода, як у знак любві і павагі да Маестата скласці ў Дастойныя рукі Найшаноўнейша-га Грамадзяніна Рэчыпаспалітай сімвалічны падарунак. Чэсць такую атрымалі: фабрыкант Старапольскі, памешчык Трусаў...», такі і такі... Халера на вас!.. «Мужыкі з вёскі Грыбоўшчына...» Што-о? З Грыбава?! — анямеў Мікалай.

Ад раптоўнай здагадкі анямелі на хвіліну і яго сябры.

— Дак во куды яны кужаль перлі! — паківаў галавой меляшковец праз мінуту.

— Ну-у, Хімачка, швагер цябе ў дом цяпер не ўпу-усціць! — пагразіўся Мікалай.— Ты бачыш, такая сабе святая і добрая, ды — на табе, куды занясло!

— Цьфу, халера, шчэ і на іх возе ехалі!.. А не прызналіса!..

Цягнік прыбыў на месца. У вагон уварваўся ў «рагатыўцы» з малінавымі кантамі чыгуначнік, спытаўся:

— Хто тут сваякі Шыдлоўскага?

Гродненцы азваліся.

— Шлюс, калегі, ваш з'езд адмянілі, холера ясна! Дэлегатаў ловяць! Ого, нашыя паны дазволяць такую вольнасць — збірацца і штосьці вырашаць тым, каго лічаць слугамі і парабкамі: фігу з макам!

— А як жа мы? — разгубіліся хлопцы.

— Не высоўваць носа адгэтуль, тут вы покуль што бяспечныя. Гліне і ў галаву не прыйдзе, што вы аж так нахабныя: ехалі кур'ерскім з самім панам прэзідэнтам! Калі вагоны адвалакуць у парк — ходу ў Парубанскі лес!

Раптам скончыўся ў нашых хлопцаў запас сілы, Грыбоўшчынскі Альяш ды іншыя праблемы адышлі ўжо на задні план. Дзе правесці ноч, як абмінуць аблаву, як пераадолець дзве з палавінай сотні кіламетраў?

1

Праваслаўнае духавенства не магло не бачыць, якую папулярнаець мае Клімовіч у паствы, але доўгі час глядзела на прарока скрозь пальцы. Калі ж дзядзька пабудаваў сапраўдную царкву, яно стала перад дылемай: сектант, раскольнік, самадур, а храма яго нікуды не дзенеш, што рабіць?