Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах

Але Хімка і не думала крыўдзіцца — да братавых нападак прызвычаілася даўно.

— Дальбо, вар'юю, шчэ і як!— уніжана паддакнула яна брату.

Цётка паперла ўжо вестку на вуліцу. За ёю памчала чарада малых. Хутчэй пастараліся даесці ды вылецець на двор, каб, барані бог, не прапусціць нічога, і я з братам.

Дзеці за Хімкай прападалі.

Калі саджалі ў печ хлеб, з астаткаў цеста яна нам выпякала то адмысловыя гускі, то бусліныя лапкі. Хімка ведала пра ўсё на свеце.

Спытай яе — чаму з бярозы сок цячэ? «Бо калісь маладзіца прадала мужа, бог яе замяніў на бярозу, і яна кожную вясну, калі так хораша на дварэ і цешацца ўсе людзі ды птушачкі шчабечуць,— плача па ім салодка-горкімі слязьмі!» А чаму зязюля кукуе? «Гэто дзяўчына пасля смерці так усё каханаго кліча: «Якуб! Якуб!..»

Так яна магла расказваць гісторыю кожнага дрэва і былінкі, кожнай птахі, і на гэта не трэба было надта цётку і ўпрошваць!

Хімчын сын, Яшка, меўся прыляцець у Страшава на аэраплане і абавязкова кожнага з нас пакатаць па небе.

У цётчыным куфры ляжалі партрэт барадатага імператара Мікалая II і стосік папяровых грошай з двуглавым арлом. Хімка нас запэўніла — вось-вось вернецца на прастол цар, яна адразу разбагацее, і малыя тады зажывуць...

На вуліцы Хімку чакалі суседкі. Кабеты загаварылі пра такія навіны, што ў нас закружыліся галовы.

— Чула і я!— падхапіла вестку Сахарыха.— За адну ноч царква там, кажуць, вырасла з зямлі, бы грыбочак!

— Ну,— ведала ўжо пра ўсё і цётка Кірыліха.— Раніцой людзі паўставалі, сабраліся снедаць, глядзь у вокны, а там — дзіво!.. Толькі пах кадзілаў нябесных стаіць у паветры на ўсю вёску, тры анёлы на гарэ трубяць, ды ад іх свет б'е, як ад сонца?

Хімка пасмялела:

— А царква прыгожая, кажуць, бы лялька!.. I правіць у ёй прарок Альяш!

— Бабы, дальбо, той самы чалавек, што з нашымі мужыкамі сосны пускаў у Студзянцы! Цяпер там такое адкрыў, такое велькае, і даў людзям!..

— А я-то гляджу, куды гэто гайнаўскія бабы ўчора выбраліса, бы на фэст, наадзяваныя, па грыбаўской дарозе, якая нагла іх прэ ў будзень так!

— А пазаўчора — свіслачанскія!.. Ужэ каторы дзень валіць туды народ!

Мужыкоў забрала ў іх імперыялістычная вайна. Не адно пакаленне такіх цётак знаходзіла суцяшэнне ў царкве. За тысячагадовую гісторыю сваю рэлігія стварыла захапляючыя міфы, легенды і абрады, якія глыбока ўвайшлі ў свядомасць людзей. Бабы лёгка давяралі сваё гора асобе аўтарытэтнай, але пабочнай — бацюшку. Свяшчэннік цярпліва слухаў, з прафе-сіянальным уменнем супакойваў, гаіў боль, знімаў грахі і даваў парады.

Так вялося, так было трыста і сто гадоў таму назад. Але алошняму пакаленню суджана было абуджацца.

Бабкі спахапіліся, што бацюшка з нашага прыходу вельмі ж далёкі ад іх. Свяшчэннік да цётак не хаваў і гідлівасці. Каб вымыцца ў нейкай там лазні, поп кожную суботу ездзіў у далёкі горад, а покуль сесці за стол да снядання, спецыяльнай шчотачкай чысціў нават сабе зубы...

Аднойчы цётка Хімка прадала дзве курыцы, панесла яму грошы.

— Айцец Уладзімір,— папрасіла яна, — даю за здраве маго Яшкі, каб ён там не лётаў надто высоко, не выхіляўсо са сваго вераплана над той Казаню!.. Я ведаю яго — шчэ малым у мяне наравіў усюды ўзабрацца толькі і клопату мела — сцерагчы яго!.. Памаліса за Яшку, айцец Уладзімір! А заадно — і за Маню, каб яе хворыя любілі і галава ад лякарстваў не балела — гэто ж як яна іх адно церпіць?

Бацюшка пачастунак узяў, але Хімкі слухаць не стаў. Яшчэ зазлаваў нават:

— У камсомоліі ці ў саўдэпіі, нябось?! Крыжы з цэркваў здымаюць твае дзеці там, а ты — «памаліса»! Усе яны пячаткай антыхрыста будуць мечаныя для страшнага суда, усё ім адрыгнецца потым!

Кірыліха і Сахарыха аб сваіх сынах, бязбожніках, перад ім і рота не смелі адкрыць. Як тыя дрэвы, што стаяць у вадзе, а засыхаюць ад смагі, яны аж задыхаліся ад адзіноты і суму, хоць жылі заўсёды сярод людзей.

Затузаныя бабкі, бытта за саломінку, схапіліся цяпер за вестку з Грыбоўшчыны. Яны ўраз паверылі ва ўсё тое, што выдумалі самі, а іхнія збядованыя і ўстрывожаныя душы пацягнула да Альяша з яго незвычайнай царквой.

— Во, цяпер уздыхне-ем!— радавалася на нашым падвор-ку цётка Кірыліха.

— Вядомо!— загаварыла Сахарыха. — Бо прарок — свой мужык. Такі табе і дапаможа, і выслухае, і зразумее!.. Нават вылечыць, сцаліць твае раны, а беднаму шчэ і грошык дасць які на дарогу!

— Свой свайго зразумее, чаму не-е,— падсумавала Кірыліха. — Такія апекуны бедных і няшчасных толькі калісь былі. Затое тады і людзі добро мелі!