Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Сказанае абодвух пенсіянераў надта пазабавіла. Яны нават зірнулі на Лаўрэна ды спыталі вачыма — а ты што на гэта скажаш, сусед?

Ну, во! Вясковы з такога бездапаможнага гараджаніна-беларучкі, напэўна, парагоча. У-ух, сколькі гэтых чыстаплюйчыкаў развялося зараз усюды! Паставіць такі мамін сынок на акно дубчыкі ў вазе і лічыцца — з прыродай бытуе!.. Вясковаму не трэ прыроду на акно валачы! Вясковаму вусікі з каласкоў можаш нават і паабрываць, але ён усё роўна пшаніцу ад жыта адрозніць! Ён ноччу возьме ў руку і скажа, дзе што!

Напэўна — скажа.

I старыя перасяліліся душамі ў вёску, а разам з імі — і Лаўрэн.

Пенсіянер, які правіў пра раварыстаў, з сумам праз хвіліну ўздыхнуў:

Зараз там рунь зелянее!..

Шчэ як! — згадзіўся другі.— Толькі быдла на яе не выганіш — каровы раллю змарнуюць, бо зямля шчэ добра не прамерзла — капыты праваляцца.

Хіба што авечак.

Та-ак, оўцы лёгкія, іх мо-ожна!..

Усё Лаўрэн мог выцерпець, толькі не гэта. Што яны плятуць тут, старыя абібокі?!

Ён раптам асмялеў да таго, што абодвух разумнікаў гатоў ужо быў стукнуць.

Таксамо мне гаспадары! — кінуў строга.— Выгані авечак у такую халадзіну на дождж са снегам, воўна іхняя ўмэнт намокне, і запаленне мураванае! У такіх выпадках калісь старыя людзі казалі — матыль на лёгкія падзе! Авечка адразу і абвяне! Маркітаць яна нават не захоча!

Мужчыны са здзіўленнем узнялі на яго вочы. Нібы прызнаючы ў Лаўрэну свайго начальніка, яны з-за прамашкі як бы нават паменшалі ростам. Адзін за адным разгублена прашапталі:

Воўна намокне, вядома...

Асабліва — у марыносаў...

О-о, колькі ўбярэ такі кажух вады ў сябе!..

А я і не падумаў адразу — во што значыць даўно вёску пакінуць!..

I адарвацца ад сваіх каранёў...

На лаўцы нейкі час панавала няёмкае маўчанне. Тады адзін з пенсіянераў, прытворна ўздыхнуўшы, вымавіў:

Як бачыш і Новы год. А там каровы пачнуць цяліцца...

Напарнік няўпэўнена пацвердзіў і сказаў штосьці сваё. Абодва пазіралі ўжо ў бок Лаўрэна ды паміма волі паніжалі голас — ад павагі да яго вопыту адчувалі сябе пры ім зараз няўтульна.

А Лаўрэну было ўсё роўна, што ўмяшаўся ў чужую гутарку ды ад-наго і другога — мабыць, важных некалі спецыялістаў ці начальнічкаў — абсадзіў. Яго душу таксама агарнулі шчымлівыя ўспаміны і прымусілі забыцца, дзе ён і што з ім.

5

Лаўрэн цяпер надта пакутаваў, што пакуль тут валэндаецца з канца ў канец чужога горада, там, у Зялёнай Даліне, адбываецца вялізнае таінства прыроды — набрыньваюць, бы вясновыя пупышкі на бярозе, жываты ў кабыл і кароў. Рагулі носяць у чэраве дзвесце восемдзесят дзён, а кабыла — трыста сорак. Міне гэты тэрмін, і пачнуцца выбухі — па ўсёй ваколіцы, па ўсіх вёсках, вёсачках і хутарах...

Лаўрэн адчуў сябе ўжо знаўцам у жывёлагадоўлі ды такім, бытта жыў на свеце сем разоў і кожны — толькі гэтым і займаўся, што прымаў у жывёлы ацёл, што паіў, карміў, выхаджваў, лячыў і даглядаў сцельных, падбіраў прыплод.

Сзрца яго наймацней хілілася да кароў. Бо істоты гэтыя — разумныя і шляхетныя. Калі прыйдуць на дойку, згодна становяцца адна за адной каля загарадкі ў чаргу да «ёлачкі», цярпліва ды паважна чакаюць і маўчаць, бытта пра штосьці адно ведаючы. Нават прапускаюць уперад сябе самых малочных, бо тыя таго заслужылі — не ўсе людзі ў магазінах ля прылаўка ці на вакзалах ля білетнай касы так сябе паводзяць.

«Статак быдла» бывае часцей у людзей, а ў чарзе кароў пануе згоднасць і ўзаемная павага.

Як удзячна ўмеюць узірацца, калі ім дагодзіш! Як бяруць за сэрца! Бываюць нават яшчэ і крыўдлівымі! Бывала, п'яны Рубдвац-цаць прывалачэцца на ферму, узніме вэрхал ды сваю даярку давядзе да слёз, і, глядзіш, каровы ўдоі хоць на адрабіну, а знізілі. Новы старшыня ў Зялёнай Даліне ўвёў на фермах музыку. Калі часамі не гучыць, каровы так і паглядаюць здзіўлена на дынамік.

А якая з каровы маці!

Лаўрэн ведаў — у тлустамалочных рагуль цяляты родзяцца кволымі. Ну і што? Затое хутка растуць, бо прырода карове ў малако прэ многа тлушчу.

У кабылы малако зусім рэдкае. Затое жарабя родзіцца дужым — нават здольным адразу ўзбрыкваць. Калісьці ён заехаў у Велькую Бераставіцу да млына пытляваць жыта, бо на бацькавым быў толькі просты размол з крупарушкай, і — ажарабілася кабыла. Хацеў пакласці малое ў палукашак, а яно не далося. Пару гадзін яшчэ забавіўся ў мястэчку, і потым жарэбчык прыйшоў за мацерай сваімі нагамі аж у самую вёску. Толькі ўвесь час кабыла надта неспакойнай была — аж спацела, бедная, ад трывогі.