Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Паспрабуй сачыні хоць так — у жызні не зможаш, хоць і трыццаць пяць лет свае вершыкі студэнтам чытала!

Каб і сто, тое самае было б! Цыган усю жызню па свеце калясіць, а чаго-небудзь святоваго больш табе вясковы дзядзько скажа, чым ён!

Дай пайшла ты к д'яблу са сваёй граматай! Колькі цяпер развялоса розных вучоных, а што нам з гэтаго?

О-о, вучоных зара стало — хоць ты імі Алекшыцкую грэблю масці!

Дай ты веры, колькі іх развялоса! Бы тае каросты — нікуды не сунешса з-за іх!

А паспрабуй знайдзі чалавека сярод іхняго кагалу!

Сумленнаго — не знойдзеш за свечкай!..

I табе, Ляксандар, няма чаго пасылаць сцішкі нават і ў той «Вожык» — хай там іх нэндза паесць! Паслухай мае добрай парады, я дзело гавару! Бо трапіць да такой — з акулярыкамі на жалезных шнурочках — і кіне, падло, у карзіну! Толькі грошай на маркі дарэмно змарнуеш!

А што думаеш? Нашаго брата і нашыя болькі такія не ацэняць — ніколі ў жызні! Унь як нам сваё тут хацела ўталкаваць — аж кіпела ўся!

Нічого, нічого! I ў «Вожыку» знойдуцца простыя людзі ды Саньку ацэняць! Хай пасылае!..

5

Пакуль так гаварылася пра Аляксандра Вераб'я і яго вершы, сам аўтар увесь час не садзіўся. Маленькі чалавечак цярпліва слухаў ды ўсміхаўся сваёй шчырай усмешкай дабрадзея, паказваючы зноў два рады сталёвых зубоў. Глядзеў пры гэтым на ўсіх, нібы перапоўнены якойсьці таямніцай, што ўзвышала яго над прысутнымі і аж свяці-лася ў шэрых вачах.

Нарэшце паэт сказаў людзям пад навесамі гэтак:

Прашу ваш ужглянуць на маё пішанне з пажычыі агульнага гуманіжму. Бо я вам чэшна прыжнаюша: маю прыроджаны дар для шкладання ў рыфму тэкштаў. Не ведаю, як яно выглядае з рэжонна літаратурнага боку, як тут інтэлігентная дамачка шкажала, але кожнай клеткай шваёй тужлівай душы я вельмі адчуваю, што яўляюша шамародкам.

Настаўніца хмыкнула.

Во! — упікнуў як нехта, ачараваны надта вучонымі словамі Вераб'я, і гэтым бытта падвёў рысу пад спрэчкамі.

А Верабей дадаў:

Вы кажаце нажвачча Камаром, Пелуном, Шэршнем... Прож-вішча не мяняю на пшэўданічнае, бо ліпкае павуцінне шлавы мне ні к чаму. Вучоныя ж нашага універшытэта — Ашокіна Екачярына Вашыльеўна, Лінёў Леанід Алякшандравіч і Кажлоў Вашыль Паўлавіч мяне шлухалі і шкажалі — такое яўленне ў мяне роду мышлей. I шчэ шкажалі — будзе гэто так у мяне да шамай шмерці, нічога не шаб'е мяне ўжо ж маёй чвёрдай дарогі. Толькі гумарам пішаць не надта ўмею — не атрафіруечча ў мяне гумар. I дарабляць швае вершы не магу — шамавучка. Насіў іх у наш шаюз пішменнікаў — у дом Эліжы Ажэшкі, але там сядзіць бюракрат. Шкажаў — дарабляць і не думае. У мінулым годзе прыязджаў ж Мінску паэт Пятруш Макаль — такшама дарабляць адмовіўша: чэлы вечар у гашцінічы мае вершы чытаў і на жаўтра аддаў. Таму і не жбіраюша нікуды іх пасылаць — ушороўна рэдакцыі ў шамавучак вершаў, паэм і баек не бяруць. А друкаваць такшама не хочуць.

Вытрымаўшы паўзу, Верабей зноў абвёў прысутных вачыма і аб'явіў цяпер самае галоўнае:

Пішу яшчэ намёткі для ражвіцця іх у раманы і ўсё жбіраю для мужэя. Многа іх накапіў. Шпецыяльную папку для мяне жавялі ў гіштарычным мужэі — сінюю, будзе яна ляжаць у іх вечна. Пад нумарам. Нават ведаю на памяць якім: «Фонд — восем, шправа — што дваццаць шостая, лішты — ад першага да трышта шорак шош-тага». Вучоныя людзі над гэтай папкай потым будуць шавяліць гала-вой, ламаць вочы ды рабіць выпішкі — шкарыштаюць мае лішты ж вершамі і наброшкамі для прагрэшу. Лішты гэтыя кожны раж у мужэі ў мяне вельмі просяць. I я жгадзіўша — хай шабе яны там ляжаць і атрафіруючча. Хаджу да іх кожны тыдзень. I жара туды мне трэ, бо мушу новае жаняшці...

Па прысутных бытта смальнуў раптам пярун. На хвіліну нават адняло ўсім мову, і слухачы ад якогасьці нібы страху аж паадкрывалі раты, загіпнатызавана ўзіраючыся на паэта і дзівячыся — унь хто перад імі!

Нават старая настаўніца паглядзела на маленькага чалавечка гэ-так, бытта адно цяпер яго ўбачыла. Некуды дзявалася ўжо і яе ўпэў-ненасць. З астаткам недаверу, як бы пад прымусам выціснула з сябе не то насмешлівую, не то паблажлівую, не то ліслівую ўсмешку ды няўпэўнена кінула:

Ха-ха, возьмуць у музей!.. Дакументы эпохі!.. Атрафіраваны самародак!.. Зрэшты... Чаму не, цяпер туды ўсё бяруць! Валакуць зараз туды і не тахое! Столькі гэтых музеяў цяпер развялося ўсюды — запоўніць жа іх чым-небудзь трэба?!.

Яна ўзнялася, каб пайсці. Але спачатку адчыніла сумачку, кінула вокам у люстэрка. Як павуцінку, кранула пальцам твар, нос, а старыя вусны сцягнула аборачкай і вінавата кінула: