Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Покуль Лаўрэн гэтак разважаў, перакрыкваючы адзін аднаго, людзі пачалі дружна даводзіць адзін аднаму, як Верабей трапна выказаўся ў сваім вершы. Адусюль было толькі і чуваць:

Ён — другі Васілёк!

А што думаеш? Верш аб праўдзе не горшы за Касцевічаў — «Як я пана перанёс», альбо «Эх, гарэліца мая, што ты вычаўпляеш!», ці — «Век дваццаты, век харошы — абы грошы, толькі б грошы!»

— Шкада, «Маланка»[ 45 45 У дваццатыя гады ў Вільні выходзіў сатырычны часопіс «Маланка» — орган «Грамады». ] цяпер не выходзіць!

Да-а, шко-ода!

Затое «Вожык» е! Дурнем будзеш, Санька, калі ў яго не пашлеш!

У Мінску цябе ацэняць!

Толькі адразу туды адпраўляй! Пасылай і нічога не думай — што лёс дасць!

Так зрабіў Якуб Колас з Янкам Купалам! Іх там адразу ацанілі! Шчэ нават кожнага акадэмікам вызначылі і па персанальнай машыне выдалі з жывым шафёрам!

Ну, паложым, машыны ты не атрымаеш — не дачакаешса ад іх, але грошы прышлюць напэўно! Не свае ім плаціць — казённыя, чаму ім іх табе не выпісаць! А табе што? Адразу багатым зробішса ад тых ганарараў!

Пра нас тады не забудзь!

Верабей — хлопец свойскі, памятаць нас будзе!

Шчэ пабачым, як сябе пакажа! Лепш аб гэтым цяпер памаўчым давай!

Адно псеўдонім, Сашка, прыдумай файны!

Бы Міхась Касцевіч адхапіў сабе!

Бо вочы меў сінія-сінія — як валошка!

Я і кажу — таму і не зблытаеш яго з кім іншым!

О-о, ад псеўдоніма много залежыць! Адно паслухай, як гучыць — Максім Танк! Танк! Танк!.. Альбо — Анатоль І-іверс, І-іверс, І-іверс, га? А ты назавіса, напрыклад — Шэршань!

Або — Камар!

Во — Камар, дальбо! Ды прыпячы ім, Санька, ядры яго ла-паць, ценько, як гэто ўмеюць толькі халерныя камары рабіць! Напа-дуць часамі і — нікуды ад іх, паганцаў, не схаваешса, хоць ты плач!

А-а, былі ўжэ твае камары! Былі і шэршні! Я скажу, як трэ яму назвацца — Пелуном!

Раз'ядай жа, Пялун,

То, што знойдзеш благім,

Бій, крышы, як пярун,

Словам, пёркам, хоць чым!

Выбірай, Санька!

— I праўда — спакойно падумай, падумай і выберы! Але на літаратурным дыспуце і пад шыферным дахам, як на кожным іншым дыспуце, нечакака выявіліся і думкі супрацьлеглыя.

4

Аніяк не магла з усімі пагадзіцца, доўга спрабавала перакрычаць сабраных старая настаўніца — у пацёртым палітоне, мокрай шапцы са злінялага зайца і ў акулярах, ад якіх аж ка шыю кабеціны былі закінутыя два канцы ланцужка.

У той час калі ўсе аж захлыналіся ад радасці — нарэшце знайшоўся чалавек, які адзін адважыўся сказаць услых і на поўны голас менавіта тое, што ў кожнага кіпела па душы і грызла, грызла дзень у дзень, кожную хвіліну, мучыла сумленне,— кабеціна з ланцужкамі нечакана для ўсіх кпліва ззявіла:

— Ха-ха! Таксама знайшлі мне Лермантава! Таксама знайшлі мне талент літаратурны!

Пасля хвіліннага здзіўлення выбухнула дружнае абурэнне:

— Ты што, кабето, не з тае нагі дзісяй устала?

Як гэта — Лермантава?

Ты не прызнаеш яго таленту?

Жанчына не збаялася. Растлумачыла:

Каб Верабей быў паэт і вялікі талент, даўно у Мінску жыў бы! Сапраўдныя паэты адразу ў сталіцу перабіраюцца!

Галасы ўзмацнелі:

Во-о дадумаласа!

Доўго думала!

А Васілёк, Шолахаў?

Ну і загну-ула!

Лю-удзі, пра што вы тут гаво-орыце?! Хіба ж гэта паэзія? Ці ж тое, што ён тут нам прачытаў,— літаратура? Я трыццаць пяць гадоў яе выкладала вучням ды студэнтам — жыццё гэтаму прысвяціла! Я выпусціла цэлы касяк вучоных, інжынераў, партыйных работнікаў, калі хочаце ведаць! Што, што, а па літаратуры я — спецыяліст і ў гэтай справе разбіраюся!

Бліжэйшыя абрынуліся на старую ўжо з лютым абурэннем:

А табе што ў ім не падабаецца — у Вераб'ю?

Няўжо вы і самі не бачыце? Падумайце, на якой мове ў Вераб'я ўсё напісана!

На якой усе мы гаворым — на простай! Якая яна для цябе — і ведаць не хочам!

То-та і яно, што не хочаце ведаць! «Сярод роз...» Па-беларуску павінна быць «Сярод ружаў». Аўтару самому пра гэта вядома, але дае так спецыяльна — для рыфмы!

А табе незразумела?

Ці — шкада?

Але ці ж так можна ў літаратуры рабіць, лю-юдзі!

А хто ўстанавіў — можна так ці не можна? Перагародкі для гэтага спецыяльна пазбівалі, ці што?

У мяне дома дзве... э, не — аж тры веры! Я — праваслаўны бе-ларус. Жонка — каталічка. Сыны — камуністы. А ўнукі — мяшанцы. Людзі — не лес. Гэто там, калі сасна, то і ў дзесятым пакаленні сасной будзе, елка — елкай, а ліпа — ліпай. Мае ўнукі пры гутарцы слово польскае, слово рускае, слово тутэйшае ўвярнуць могуць. I што, яны вершыкаў прыдумоўваць па-свойму не маюць права?