Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Дзіўны стары махнуў сваім кійком, падышоў упрытык да брыгадзіра і з суровай павагай загадаў: «Ану — дыхні!»

Хлапец пакорна выканаў просьбу.

Стары панюхаў паветра ды нават пасмакаваў яго на язык, Нездаволена скрывіўся ды запатрабаваў ад вадзіцеля правы і дарожны ліст.

«Калі ласка, вось і ён, таварыш кантралёр!» — брыгадзір дакумент падаў — гэтаксама ветліва і цярпліва.

Пачапіўшы нязграбна на нос акуляры з дужкай, перавязанай ніткамі ў месцы пералому, незнаёмы доўга талопіў слязлівыя вочы ў паперы, гартаў іх, а тады вярнуў. Затым абышоў машыну. Пастукаў ботам адзін скат, ткнуў наском другі. Чагосьці яшчэ заглянуў нават пад кузаў — з аднаго і другога боку. Пацягнуў пальцам па абшыўцы кабіны. Паморшчыў нос, пабурчаў і толькі тады дазволіў, нібы робячы ім вялікую ласку, далей ехаць.

Выбраўшыся на шашу, брыгадзір растлумачыў:

«З Палонкаўскай багадзельні. Сумна там, кажуць, людзям надта. Забаўляюцца гэтак, бедныя. А шафёры іх ведаюць і падтакваюць. Што зробіш, даводзіцца такім патураць — чым бы дзіця ні цешылася, абы не плакала».

I хлапец павярнуўся да пасажыра:

«Вы, дзядзьку Лаўрэн, запамятайце мой наказ: ні ў якім выпадку туды не ідзіце са свайго хутара, покуль вас шчэ ногі трымаюць і душа цепліцца! Хто іх адкрывае ў такім месцы?! Я зразумеў бы, калі б такі дом адкрылі дзе над морам, над возерам, Нарач, у якіх-небудзь гарах ці ў Белавежскай пушчы нават!.. Чым тут, то лепш аднаму на хутары кантавацца!»

«Сам ведаю, сынок,— уздыхнуў Лаўрэн.— Э-э, і над морам у багадзельні — тая самая нядоля!» Брыгадзір згадзіўся.

5

Верабей вырашыў — людзей заінтрыгаваў дастаткова.

— Так шлухайце! Цяпер канеч фінаншавага года. А ў дырэктара багадзелькі — лішнія грошы зашталіша на шчату пад гашпадарчыя выдаткі. Калі іх жара не ражвядзеж, у наштупным року такую шамую шуму жрэжуць — у банку жакон жалежны! Тавару ўшуды навалам, але для пераводу чэраж банк грошай патрэбны ліміты, а іх ніхто не дае. Што рабіць? I дырэктар пашавяліў галавой і адумаўша! Ён жа-ехаў у ляшны камбікат да Маштоў ды жафундаваў шабе адражу аж пячджашат трунаў! Ну — дамавін, у якіх людзей хаваюч! У год пушкае ў дзела труну-дзве, а тут — чэлу паўшотню! Нічога, думае шабе, памаленьку іх атрафірую!

Апавядальнік пераможна абвёў усіх вачыма, праверыў, як яго людзі слухаюць. Слухалі ў напружанні.

Ну, «Камаж» ж прычэпам прыпёр тавар ды шпыкіў-ша каля хлеўчыка. Рабочыя машыну пачалі ражладоўваць. Нейкі штары прытэпаў да іх ды шпытаўша, для чаго навалаклі штолькі гэтага дабра. Шафёр-жартаўнік. яму і ляпні:

«Не ждагадуваешша, дзеду?»

«Не».

«Труціць ваш жбіраючча».

«Но, но, што ты выдумляеш?!»

«Не ве-ерыш, дзе-ед? Хэ-э, шчэ і веры не дае!»

«А навошта ім пажбывацца наш?»

«Бо хочуць, каб да Новаго року нікого тут не жашталоша! Багадзельню вашу атрафіруюць — пад шклад пушкаюць калгашны! Ужэ і паперы ўсе падрыхтавалі!.. Толькі вы, дзеду, нікому — ні шлова аб гэтым!»

Штары ад шафёра — драла! I ўсе трышта «курортнікаў» ж багадзельні да вечара ражбегліша, хі-хі-хі-хі!

Але на лаўках панавала мёртвая цішыня.

Зняць такого дырэктара трэ і судзіць! — буркнуў нехта ў цішыні.

Расстраляць!

Покуль што дырэктара не жнялі. Нельга жнімаць.

Па-твойму, шчэ і па галоўцы яго пагладзіць за такое? — хтосьці гыркнуў нядобразычліва.

А я кажу — нельга жнімаць! Покуль што дырэктар ежджыць ша шваёй шлужбай па вобласці ды ўпрошвае шваіх гаўрыкаў, каб вярнуліша нажад,— хто жа яго будзе іх атрафіраваць нажад у бага-дзельню. Упрошвае, а яны хаваючча і назад — аніяк не паддаючча!

Маленькі чалавечак рассмяяўся зноў, цьмяна бліскаючы сталёвымі зубамі.

Але смяяцца Вераб'ю кіхто так і не дапамог. Насупленыя людзі сядзелі моўчкі, думаючы кожны сваё.

Нічо-ого, зні-імуць! — зноў пачуўся той самы абураны голас.— I судзіць будуць!

Мала — судзіць! Трэ яго расстраляць!..

1

Што і гаварыць — непрыемную вестку прынёс чалавек. Каб развеяць як-небудзь атмасферу, распараная Ліза кінула:

Верабейчык-Верабей, непаседлівая птаха! Прылятаеш ты заўша да нас са сваімі байкамі, а нам кожны раз потым ламай галаву — ты сказаў праўду ці набрахаў зноў, як не раз бывало! Але — ладно ўжэ, дзякуй і за гэто! Бо што мы без цябе, дальбо, чалавеча, рабілі б тут? Закіслі б, мабыць, нарыхтык!

Стары з другой лаўкі, які стрымліваў баб, кажучы, што не ўсё яшчэ так кепска, паўзіраўся на жылістага сябра закаханымі вачыма і дадаў каментарый: