Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Я пра ўсіх хібо кажу? — абурылася распараная.— Ты — глухі цецярук, а не Ляшчук! Гавару пра тое, што бачыла на свае ўласныя вочы, а ты мяне адразу і запыняеш! Што ты нікому і слова не дасі вымавіць?

Бабы з усіх бакоў загрымелі:

Не падабаецца — не слухай! Хто цябе просіць умешвацца ў нашы, бабскія, размовы? Заўша папярок становіцца, хто б ні прамовіў! Так і затыкае рот, так і затыкае — перапона ўрэдная!

Чапі вас, дурніц!

У цябе розуму таксамо не веле, таму сядзі ды маўчы! I што далей было, Ліза?

— Ці вы дасце веры — нічого.

— Я-а-ак?!.

Хочаш сказаць, нават не паміналі?

Не-а.

Не можа такога быць!

А от — было.

А-яй-яй!.. I я шчэ не чула пра такое!..

Вядомо, калі ўжэ нават пярсцёнак паршывы пашкадавалі, каб родная маці забрала з сабой туды...

У гэтым кутку запанавала сумная цішыня.

Прыціхлі і насцярожыліся нават тыя, што сядзелі на другіх і на трэціх лаўках ды абмяркоўвалі дагэтуль нешта сваё. Цяпер нават адтуль некаторыя пенсіянеры насцярожана павярнулі да Лізаветы твары: маўляў, што тая баба, абматаная хусткамі, аж такое цікавае вярзе там? Хай бы нам сказала.

У напружанай цішыкі выразна пачулася рэпліка аж з-пад самай сцяны:

Ат, усе мы ўжэ мёртвыя. Усе мы хадзячыя трупы. Толькі па калейцы хаваем адзін аднаго!

Людзі прыкінуліся, што тых слоў не чулі.

А ве-ечарам што рабілі?

Не ведаю. Пэўнае адно — да іх ніхто не заходзіў і не выходзіў. Сын пасля работы са службовай «Волгі» даставаў лодку, каторую надуваюць. Забіраў спінінг, вуду, гумовыя боты з брызентавай курткай — сёння ж субота. На рыбалку ў Літву трэ было яму, беднаму, з сябрукамі адправіцца.

Але, але...

2

Ліза ўстрапянулася:

Слухайце, слухайце, думаеце, гэто ўсё-о? Ці дасце адно веры — будзе ашчэ і пра шанаванне вам, будзе, а як жа!

Яна азірнулася, каб пераканацца, ці дастаткова павернута да яе твараў.

Ну, прычындалы тыя панасіў і ўзяўся цягаць бутэлькі, каўбасы вэнджаныя і доктарскія, кумпякі — дзе яны толькі харчы такія дабываюць! Сядзім мы на лавачцы ля пад'езда, глядзім і слухаем, але мы для яго — бытто пні яловыя! Ну, цягае ўсё ды ашчэ такім начальніцкім тонам, бытто ў яго ніхто і не паміраў, распякае шафёра, што той «запароў» матор і давядзецца на рыбалку ў суботу ехаць на машыне Максіма Пятровіча. Распякае, што ў яго, бачыце, заўтра не просто рыбалка, а — шчэ і памінкі. Столькі людзей, бачыце, мусіць запрасіць, што і сам не ведае, як справіцца!

Ад жаху старыя анямелі.

А-а, дак усё ж такі і ён мусіў рабіць памінк-кі...— Ляшчук хацеў злавіць Лізавету на хлусні, але сказанае суседкай нарэшце дайшло і да яго. Раптоўна змоўк, бытта спатыкнуўшыся аб які-небудзь нечаканы валун.

Лаўрэн успомніў свайго суседа — Вадзікавага бацьку. I той, мабыць, надта паганы, калі меркаваць па жонцы. Нармальны, напэўна, не даў бы такую волю сваёй бабе.

Заклапочана падумаў:

«У гэтым горадзе ўсе начальнікі такія, ці якое ліхо? Без старшынь на вёсцы не абыходзяцца ні вяселлі, ні пахаванні. Сколькі за апошнія дваццаць пяць гадоў ні перабывала ў Зялёнай Даліне старшынь калгасаў, за выключэннем Савоські, усе яны і старого ўважылі, і цётку выслухалі. I каб невядомо як спяшалі ў раён да начальства са сваёй справаздачай, кожнаго малого падбіралі ў школу. Унь, калі па-чэснаму разабрацца, Нінка сама вінавата. Але ж здарыласа з бабай няшчасце, і новы старшыня гэтак перажываў, што і родны бацько гараваў бы, напэўно, не больш. А цяперашняго старшыні жонка — звычайная вучыцелька ў школе і летам камбайнерам абеды рыхтуе ды прывозіць на поле, сама седзячы за рулём «казла», а не з шафёрам — маладым хлопцам, якому справы варочаць! — бімбікі, бы Лілія Уладзіміраўна, б'е».

На думку Лаўрэна, вясковыя кіраўнікі іншымі і быць не маглі — інакш людзі разбегліся б дарэшты, як разбягаліся ў Зялёнай Даліне пры Савоську.

Гадоў з трыццаць таму першым старшынёй у вёсцы выбралі Маркевіча. Неўзабаве начальства пачало крывіцца, што Лаўрэн бытта з-за сваёй палітычнай блізарукасці нічога не разумее і ўпарціцца, а з-за класавай абмежаванасці, мажліва, разумець і не хоча. Спусцяць у вёску загад, напрыклад, сеяць, а ён ім у адказ — яшчэ зямля не прагрэлася. Загадаюць везці на нарыхтоўчы пункт маладую бульбу і свіней, а ён адразу — не павязу, бо трэба парсюкоў яшчэ месяцы тры карміць, а бульбе — падрасці. Восеншо зерне не здаваў, пакуль з палёў не звёз усяго збожжа...

I тады з Гродна прывезлі ім новага старшыню. Зялёнадалінцаў здзівіла, што Савоська любіць спаць да дзесяці гадзін, а потым распытвае людзей пра качак і зайцоў. Калі ж намаляваў мелам кола на малінавым баку новенькага камбайна, здабытага вёскай у падарунак за ўраджаі, ды пачаў гэтак прыстрэльваць сваю дубальтоўку, людзі затаіліся ў жахлівым здранцвенні ды сталі працаваць праз пень-калоду. Бо калгас для селяніна — болей, чым завод для рабочага. Гэта — зямля яго продкаў. Вясковы чалавек надта ўражлівы на тое, што адбываецца на гэтым кавалку.