Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Толькі куды сябе падзець тым, хто змалку не хадзіў — ні да кас-цёла, ні да царквы, ні да баптыстаў, бы наш зялёнадалінскі дзядзька?

I такія сустрэчы з сабе падобнымі вымушаны самі шукаць адпаведнае месца. Часамі гэтыя мясціны бываюць да смешнага нечаканымі і дзіўнымі. Каб я не бачыў усяго гэтага на ўласныя вочы, не правёў з пенсіянерамі некалькі дзён у іхніх дзівацкіх «клубах» пад адкрытым небам, не чуў пенсіянерскага хору ў Пышках ды са здавальненнем сам часамі ім ке падпяваў, з-за чаго яны адразу сталі мяне лічыць сваім ды абрынулі на мяне свае праблемы,— ніколі не паверыў бы.

2

Паводле кніжкі Адама Мальдзіса («Беларусь у люстэрку мемуарнай літаратуры...») паміж сённяшняй гасцініцай каля цэнтральнай плошчы ды медыцьгаскай анатамічкай гадоў трыста таму было гразкае балота. Цяпер немагчыма балота тое сабе і ўявіць. Але як бы ў пацвярджэнне А. Мальдзісу, гродзенскі археолаг М. А. Ткачоў дакладна на тым самым месцы выкапаў нядаўна са студэнтамі нашага універсітэта аж шасцідзесяцісантыметровы пласт торфу.

А зараз там велізарны, заліты асфальтам (на торфе), падворак. У глыбіні яго — глухая сцяна з бетановымі навесамі. Цяпер ужо ніхто не памятае нават, для чаго, для якой патрэбы людзі калісьці патрацілі аж столькі цэменту і шыферу ды пабудавалі іх гэтак салідна, нават — прыгожа.

Цяпер пад навесамі прадаюць летам садавіну. Але перад зімой, як рабілі кожны год, яблычныя палаткі разабралі, каб далікатным таварам гандляваць у цёплых магазінах.

Дарэмна прадаўцы баяліся, што маразы папсуюць ім садавіну.

З усіх амаль канцоў горада пад гэтыя навесы сыходзяцца бетановыя калектары цэнтральнага ацяплення. Тут заўсёды пануе парніковая гарачыня.

Нават у найбольшыя халады снег у гэтым месцы растае, яшчэ не далятаючы да зямлі. А цераз невялічкія кратэрчыкі ў старым асфальце цалюткую зіму — нават у маразы і завеі! — лезуць уверх ды блішчаць, аж пераліваюцца густым селядынам сакавітыя султанчыкі асакі. Здаецца, толькі і глядзі, як выскачаць адтуль ды радасна закум-каюць не проста жабы з раздзьмутымі шчокамі, вылупленымі вачыскамі, мокрымі спінкамі і са слядамі тарфянога мулу, а — князёўны, зачараваныя злымі вядзьмаркамі ў жабаў яшчэ ў тыя часы, калі над Нёманам палалі на вогнішчах чарадзейкі ды калдуны.

Цалкам мажліва, каля навеса зелянела яшчэ тая самая асака, сярод якой у час панавання караля Стэфана Баторага ці князя Меншыкава, калі ён рыхтаваў у нас абарону супроць нахабпага авантурыста Карла XII,— танулі карэты, вазы, гарматы ды гразлі аж па самыя трыбухі нізкарослыя і валахатыя конікі.

Гэтае цёплае месца аблюбавалі. для начных сустрэч каты.

Вечарам туды хаваюцца ад мацярынскага вока ды вучац-ца курыць, давяраючы з бесклапотным хіхіканнем адна адной свае першыя таямніцы, маладзенькія гараднічанкі.

А днём пад навесы спаўзаюцца з многіх канцоў горада пенсіянеры. Менавіта тут у старых свой клуб.

Дзеля выгоды пенсіянеры звалаклі сюды з бліжэйшых пад'ездаў масіўныя лаўкі — на нізкіх ножках з літага чыгуну ў форме адмысловых выкрунтасаў. Нават не паленаваліся збіць сабе з грубых аполкаў паўдзесятка столікаў.

Сярод пенсіянераў паступова ўстанавілася пад навесамі свая шчырая атмасфера, свой псіхалагічны клімат з адпаведнымі — бы ў дзетдомаўцаў — нормамі паводзін.

Там узнік стыль гутаркі, калі размову можна пачынаць з канца, з пачатку, з сярэдзіны ды можна пераскокваць з тзмы на тэму, а ў спрэчках дазвалялася не выбіраць слоў, і за гэта ніхто не меў права крыўдзіцца.

Сярод старых даўно выявіліся сталыя аўтарытэты і любімчыкі. Завязаліся сімпатыі.

У канцы лістапада, калі Лаўрэну не дазволілі хадзіць па ўнука ў дзіцячы садзік і чалавек перапробаваў усе магчымасці, каб сябе хоць чым-небудзь заняць, пад навесамі і ён знайшоў прытулак ды надта хутка да яго прызвычаіўся, ішоў ужо на спатканне з сабе падобнымі нават з ахвотай.

1

Пасля снядання Лаўрэн і сёння пакурыў, патаптаўся крыху ля акна ды зноў адправіўся за гасцініцу «Нёман».

Хоць ляпіў першы снег — густы, сыры і цяжкі, але пад навесамі ў балоневых куртачках і выцертых палітонах, у кажушках і ватовачках, абматаныя хусткамі — аблезлымі і новымі, ваўнянымі і байкавымі, расселіся ўжо на масіўных лаўках з фігурнымі ножкамі з літага чыгуну бывалыя Лаўрэнавыя землякі і зямлячкі.

З-пад Бераставіцы Велькай, Бераставіцы Малой і Бераставіцы-Станцыі. З-пад Свіслачы-горада і Свіслачы-мястэчка. З-пад Ваўка-выска, Шчучына, Воранава, Радуні, Смаргоні, Дзятлава, Ліды і Навагрудка.