Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Па-простаму!

Ага! Што, яны горшыя за іншых?

Што тут з вамі будзеш!.. Ну, слухайце далей! Растлумачце мне, па-якому сказана: «Лішыцца чэсці і стыда», «Уместо лепшай долі мы»? Альбо паслухайце яшчэ такі перл — «Хай кожны ўсякага абмане»?

Спрачальнікі глыбока верылі ў тое, што гаварылі, і не вельмі хацелі яе слухаць. Дружна наваліліся на апанентку:

Хай і ашуквае, па-твойму?

Сама не бачыш, сколькі шушамяці рознай вакол развялоса, як за глотку бяруць? Шчэ і шляхотнымі словамі пра гэтых гіцляў яму гаварыць?

Дай ты ве-еры, ба-або!

Тут і Лаўрэн не вытрымаў.

Выгукнуў, што думаў:

Бо гэто — як пажар! А ратуючы ад агню дабро, слоў не надто выбіраюць: і мацюка загнеш, і па-нямецку ці па-жыдоўску нават вылаешса! Шчэ і на ногу каму наступіш, яблыню, а то і ўвесь садок вакол агню часамі спляжаць! Ніхто і не падумае тады на пажарнікаў крыўдзіцца!

Кожны стараўся давесці сваё. Глухі голас Лаўрэна патануў у агульным гаме, і чалавеку за сябе зрабілася няёмка. Таму больш і не адзываўся.

А старая ўсё не здавалася.

Я пра Фаму, таварышы, а вы мне пра Ярому! Я гавару пра мо-ву і пра словы, якімі ўсё выражана! Вершы абсалютна непісьменныя — аж вушы вянуць! Дый усе яны нібы рознымі аўтарамі створаныя, таму аніякага з іх ні адна рэдакцыя не возьме! Нават іх разглядаць не стануць — паруку даю!

Не слухай яе, Санька! Не давай веры!

Не перабівайце мяне, таварышы! Не паводзьце сябе, бы звычайныя крыкуны!

От, жыла ўпартая!..

Не перабівайце, кажу! Памаўчыце ды паслухайце, калі нічога ў гэтым не разумееце! У мяне — трыццаціпяцігадовы стаж выкладання літаратуры ў тэхнікумах і школах, я напэўна штосьці разбіраюся, ці вы такое можаце ўцяміць?

Кабета з гневам абвяла сабраных уладарнымі вачыма бывалага педагога і на хвіліну прымусіла ўсіх змоўкнуць.

— Так, і я не адмаўляю, што ў гэтых вершах гучыць экспрэсія! Роздум ёсць. Пахвальная грамадзянская пазіцыя адчуваецца і пафас, а як жа! Усё гэта ў іх відочнае, я згодна і хвалю Вераб'я за такое разам з вамі! Але ж у паэзіі галоўнае — мова! У гэтых вершах усё астатняе ярка адчуваецца, але мова — жах! Якаясьці абракадабра ды звычайны прымітыў! Бы той, што адразу пасля вайны з-за нашай духоўнай беднасці затопліваў усе нашыя эстрады! Тады нават па ўсесаюзным радыё дзяўчаты не саромеліся спяваць пра «щи и кашу», ды прытупвалі, паўтараючы рэфрэн:

Приходите свататься,

Мы не станем прятаться-а,

А мы дсвки — хоть куда-а,

Выбираем жениха-а—

Ух! Ух! Ух!..

Тут і Лаўрэн успомпіў, як піскля ў парку выводзіла пра «светофор влюблённый», а ён тады абурыўся — што агульнага з каханнем можа быць у жалезнага светафора, хоць ён і міргае, і нават — каляровы.

На думку Лаўрэна, старая мела ў нечым рацыю. Але ж увогуле нападаць на Вераб'я? Сумлення трэба не мець. Санька ж не лезе ў розныя мікрафоны на сцэну ці ў пласцінкі. Чалавека па-харошаму папрасілі, і ён прачытаў. Ды прачытаў у сваёй кампаніі пра тое, што думаў. Бы іншы мужчына, калі на падпітку ўзнімецца над сталом з чаркай у руках і пачне гаварыць на вяселлі, провадах альбо хрэсь-бінах.

Чаму баба яму рот затыкае?

«Знаток такі з цябе? — кіпела ўжо ўсё ў Лаўрэне.— Перад нямецка-польскай вайной у Зялёную Даліну прыязджаў аж с самой Вільні пан з бародкай — Шырма Рыгор — і такія вершыкі ад мужыкоў нават на спецыяльную машынку запісваў! Потым, казалі, ашчэ і ў кніжку памясціў! А Міша Касцевіч? Не раз і не два выклікалі яго ў Скідэль на пастарунак, і паліцыянт яму казаў тады: «Ты школы не канчаў? Хадзіў толькі па яе калідорах, так? Таму, хаме, пільнуйся гною, свіней ды быдла, а не вершы пішы! Пакінь гэта людзям адукаваным!» А Міхась потым назло ўсім панам да паўпанкам стаў гэтым самым Васільком! Шчэ і рэдактарам у Вільні быў!»

Лаўрэну надта ж хацелася вызверыцца на пажылую: «Ой, бабо, не выпендрывайса! Не паказувай тут сваю культуру, бы той пастарун-ковы са Скідэля — мы таксамо не лыкам шытыя!» Але змаўчаў.

Затое старой настаўніцы дасталося ад іншых. Ад хвалявання ў людзей аж паружавелі твары, заіскрыліся вочы. На пенсіянерку ў заячым малахаі ды з акулярамі на ланцужку накінуліся з усіх бакоў:

Памаўчала б лепш!

Што з таго, калі сама граматная і не прымітыўная,— выседж-ваеш тут разам з намі і глядзіш, каб які голуб не капнуў на галаву і табе!

На зайцава футра!

Ха-ха-ха-ха!

Мы, мажліва, і не беларусы, не рускія, не палякі! Але і ўдвох, утрох адной шапкі на галаве не носім! Бо мы, запамятай сабе назаўсёды,— тутэйшыя і простыя, а наш Волесь піша па-тутэйшаму і па-простаму!