Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Даніла Кісляк меў гэтулькі ж гадоў, як і Лаўрэн, але ў юнацтве нажыў грыжу, і да войска яго не бралі. Толькі ў вайну, бядак, паплаціўся больш за іншых.

У той вечар да Кіслякоў завіталі два маладыя партызаны на сувязь. Хлопцы да колікаў прывязалі коней. Распыталі на падворку ў Данілы пра тое пра сёе. Папрасілі коням даць корму ды за дарогай паназірацць, а самі адправіліся за Зінай на кухню вячэраць. Покуль пачапіць коням на насы торбы з аўсом, Даніла іх па-гаспадарску рас-кілзаў (на сваю галаву!), старанна панакрываў гунькамі і прыняўся калоць цурбаны.

Зінка цяжкай работы мужу з-за яго калецтва не давала, сама нават рыхтавала апал, ганяючы да гэтага занятку і старэйшую дачку, Рэгіну, але тут — выпадак асаблівы. Адным словам, Кісляк асцярожна — наколькі дазваляла яму грыжа — цюкае бярозавыя дровы ды ўважліва цікуе за плот. Стаяла цішыня. За вушы пашчыпваў лёгкі марозік. Узышоў якраз месяц, іскрылі сняжыкі, і было на полі так відна, бы днём.

На кухні згаладнелыя хлопцы ўзяліся каўтаць падагрэты боршч з мясам. Каля печы чатырохгадовы Кіслякоў Лёнік стругаў лучынку ды зыркаў на чужых.

Раптам малы заенчыў:

Урэзаў палец, урэзаў палец, урззаў палец, ы-ы-ыгы-гы-ы!..

Маці накрычала:

Ці табе не казала — не чапай нажа! Сколькі раз табе цвярдзіла — не бяры яго ў рукі!

Ма-ам, кро-оў! Кро-оў!

Зліжы, і ўсё! Нічого, да вяселля зажыве!

А калі — вяселле? Хачу вясе-елле!

— Пацерпіш! Цяпер табе яго рабіць шчэ рано!..

Акружэнец з-пад Саратава — белабрысенькі Пашка — са шкада-ваннем ад таго, што яму перашкодзілі смакаваць страву, узняў над міскай галаву:

Пра якое вяселле можа быць зараз мова, чалавек? Раней трэ нам з табой немцаў праперці адгэтуль! А кроў — дзе ты яе бачыш?! Ха, хіба ж гэта — кроў? Зараз зайчыкавы вушкі зробім і — адразу кроў тая ісці перастане! Нясі руку!

Хлопчык даверліва наставіў палец. Партызан спрытна абгарнуў яго бінтом з індывідуальнага пакета, завязаў на вузел, пакіцуўшы даўгія канцы.

А цяпер — глядзі! Гэта — адно вушка, гэта — другое, бачыш? А ты шчэ плакаў!

Забыўшыся на слёзы, малы з цікавасцю пачаў разглядаць сваю руку. Дарослыя з усмешкай пераглянуліся: маўляў, як малому мала трэба.

Неўзабаве лясныя госці павячэралі. Зінка, адправіўшы двух сярэдніх дзяцей спаць, узялася прыбіраць са стала посуд, а хлопцы пасля смачнай і сытай яды закурылі ды са старэйшай Кісляковай дачкой — васемнаццацігадовай прыгажуняй Рэняй — сталі жартаваць: вядома, сытыя і здаровыя маладыя.

Тут Даніла і бачыць — партызанскія коні ўзнялі морды з торбамі ды насцярожана стрыгуць у бок Дубны вушамі. Ён выпусціў з рук калун, падляцеў да плота, стаіўся. Выразна пачуў, як каля моста скрыпяць сані і — не адны.

Гаспадар — хутчэй барабаніць у кухоннае акно!

Уцяклі б тады хлопцы, і немцы, мажліва, нічога не заўважылі б. Ды здарылася такое, што горш і не прыдумаеш.

Партызаны ўскочылі ў сёдлы, здзялілі коней ботамі пад бакі, паперлі з падворка праз адчыненую гаспадаром брамку. Ім трэба было ў Шкленскі лес, а коням пасля аўса прыспічыла піць. У партызанскім лагеры коней паілі заўсёды ў Нёмане — пашыбавалі прама да рэчкі яны і цяпер. Якія былі коні ў партызан? Вядома, не абучаныя. Дый з лясных хлопцаў кавалерысты — неважнецкія. Былі б коні хоць закілзаныя, хлопцы сяк-так рады ім далі б...

Адным словам, дурныя жывёліны проста і паперлі з падворка на немцаў і бобікаў.

Адразу ўзнялася страляніна. На белым фоне коней зрэзалі. кулямётныя чэргі. Хлопцы і не згледзелі, як апынуліся на снезе, як немцы з паліцаямі скруцілі ім рукі, ногі.

Неўзабаве на падворку хапілі Данілу, звязалі і яго, далучылі да тых двух.

Перад гэтым у Скідэлі на плошчы павесілі васьмярых камса-мольцаў. Зінка ведала аж надта — з гітлераўцамі няма жартаў. Калі ў Кіслякову хату ўскочыў разлютаваны началькік паліцыі са сваімі бобікамі ды стаў абшарваць усе куткі і куточкі, заглядваць нават пад печ — каб уратаваць хоць дзяцей, кабета вырашыла ахвяраваць мужам.

— Не шукайце, паночку, дальбух, у хаце чужых няма! I ніхто сюды не заходзіў да нас! — схлусіла Зінка.— Прыягджалі якіясь на конях к Данілу, гутарылі на падворку, а сюды нават не заглядалі, таму мы нічого не бачылі і не чулі! Усе мы нічого не ведаем! Мабыць, лякарство з Гродна майму мужыку прывозілі — ён у мяне надто хворы! Грыжу шчэ за «польскім часам» нажыў, так і маецца з ёю! Во, свенты крыж, кажу вам чыстую праўду!

Лёнік у гэты момант трымаўся за яе епадніцу. Рэня стаяла ля вушака і вартавала зручны момант, каб хапіць брата.