Аляксей Карпюк - Выбраныя творы ў двух тамах. Том 2

Начальнікам скідэльскай паліцыі служыў Ян Ашурка — былы капрал з часоў Польшчы. Вяртаўся ў Скідэль злы, бо ў Дубне адбіралі хлопцаў для работы ў Германію і камендант гарнізона, які памяшчаўся ў палацы Вішпінга, вывеў яго ў дурні.

Ашурка ад вяскоўцаў набраў хабару за параду, як навабранцаў выбавіць ад няволі. Трэба было ім, маўляў, здабыць ад бацюшкі ўсяго ліпавыя даведкі, што хлопцам ад дня хрышчэння яшчэ няма шаснаццаці, а немцы бытта бы дакументы надта паважаюць — як усе фармалісты. Камендант гарнізона — цыбаты і вельмі высокі фельдфе-бель з Гамбурга — паперкі парваў, а навабранцаў выстраіў у шарэнгу ды пачаў вадзіць далонню па тварах. У каго адчуў паголены падбародак, адразу кідаў у маршавую калону!

Ашурка зараз аж вылазіў са скуры, так яму хацелася выслужыцца, бо баяўся, што бацькі паскардзяцца фельдфебелю — абяцаў і нават плату ўзяў... Трэба было нагвалт сябе паказаць. Але покуль што ў Кісляковым доме начальнік паліцыі нічога цікавага не знаходзіў. Выслухаўшы кабету, заставаўся ўсё гэтаксама насцярожа-ным. Кінуў вокам на Лёніка.

Як бы дапамагаючы мацеры маніць ворагу, малы наставіў завязаны палец і пахваліўся:

А во, у мяне зайчыкавы ву-ушкі!

Спачатку начальнік паліцыі не надаў словам малога значэння. Потым яго вочы раптам бытта спатыкнуліся на свежым вайсковым бінце. Хвіліну ён уважліва прыглядаўся, штосьці мяркуючы. Уцягнуў носам паветра з пахам моцнага самасаду і як бы пасмакаваў яго. Затым прысеў на кукішкі, паддобрыўся да Лёкіка:

А-яй-яй, якія файныя, це-це-це! Нават у мяне такіх няма! А хто ж табе іх зрабіў?

Дзядзя.

Са стрэльбай?

Угу. Толькі мне яе не даваў.

Не даваў? Чаму?

Не ведаю!

Ах, чаму ж гэта ён так?!

А стрэльба хало-одная як лёд!

Халодная?

Угу. I мокрая!

Ты-ы глядзі-і!.. А дзядзя быў адзін?

I шчэ адзін.

Толькі — два?

Угу.

I што ж яны рабілі?

Сядзелі тут! А мамка ім есці давала!..

Паліцай з пераможнай усмешкай узняўся.

Што яно, пане, ведае, што вы яго пад'юджваеце, што вы яго выпытваеце, як дурного! Вядомо, яно вам горбу арыштантаў напляце, а вы толькі слухайце! — Зіна адчула, што канчаткова заблыталася і няма ўжо ратунку, але іначай гаварыць не магла.— Не слу-ухайце вы яго! — дадала без пераканання.

Паліцай працягваў іграцца, бы кот з мышкай.

Бо шчэ малы ён у цябе і дурны, праўда? — спыніў уважлівы позірк на Рэгіне.— Хо-оле-ера я-асная, якая пекната!.. Лепш мне скажы, Кіслячыха, як ты ад такога інваліда-недалэнгі змагла зачаць гэткую сімпатычную дачку? Хо-олера, пся крэў!.. Такая прыгажо-осць, што глядзець на яе — і то адно задавальненне!

От, змагла, пане, неяк...

Камплімент яго Зіну падбадзёрыў. Агпукваючы сябе, што, мажлі-ва, яшчэ ўсё абыдзецца, што бяду пранясе, яна адаслала Рэгіну з сы-нам да сярэдніх дзвюх дзяўчынак, якія ўжо спалі, а сама адправілася з начальнікам на двор. Запрапанавала паліцаям павячэраць.

Ашурка кінуў:

А што думаеш? Мае нажэрліся толькі што ў Дубне да ўпаду, але маглі б і яшчэ раз паесці, яны ў мяне — бы вярблюды...

Ля калодзежа з вядра пілі яго апрычнікі. Стала чуваць, як адзін маладым, здаровым голасам крэкнуў, бытта пасля перакуленай шклянкі спірту:

К-кхэ!..

Насцярожаныя немцы стаялі за плотам.

Сцябаючы сябе бізуном па халявах ботаў з прамымі заднікамі, якія насілі перад вайной польскія афіцэры, начальнік пачаў нешта да нямецкага каменданта шваргітаць. Цыбаты камендант гарнізона, які размяшчаўся ў палацы пана Вішпінга, хоць і меў больш за два метры вышыні, але ж быў з надта маленькай галавой — Зіна, вядома, ведаць гэтага не ведала.

Каб яшчэ больш паддобрыцца, Кіслячыха, цалкам ужо асмялелая, сказала начальніку паліцыі:

Па-ане, скажыце таму немцу, што сядзіць на плоце, хай злазіць адтуль — калітка унь справа! I хай вядзе сваіх людзей таксама на кухню, накармлю ўсіх — знойдзецца што перакусіць і вам! I шнапсу ўсім пашукаю — у майго Данілы надто файны шнапс атрымоўваецца! А гэтыя дома вады нап'юццо — нашто ім зубы ламаць калодзежнай!

Толькі цяпер былы капрал скончыў гульню.

Зара я цябе буду паіць!

Ашурка сцебануў бізуном з усяе сілы Зіну па твары і кінуў памагатарам:

Вязаць партызанскую шкуру!

4

З Данільі і лясных хлопцаў акупанты цэлы тыдзень здзекаваліся на допытах. Скатаванаму Пашку неяк удалося ўцячы — хоць без зубоў, але босы прыбег у партызаны. Яго напарніка і Кісляка немцы павесілі на тым самым пляцы, дзе і камсамольцаў.

Зінку, яшчэ ў той самы вечар збітую да паўсмерці, з сярэднімі дзецьмі спалілі жыўцом у хаце. Заадно ляснулі і астатнія будынкі хутара.