Грахоўскі Сяргей - Ранні снег

— Што б ты зрабіў? — спытала Вера.

— Немцаў лупіў бы i... не паддаўся б нікому.

— Ілья Мурамец рабіў людзям дабро, бараніў ix ад Салаўя-Разбойніка. А ты?

— Я паказаў бы таму Салаўю!— сціснуў кулачок Віця i далей пераказваў быліну хоць i па-свойму, але захоплена i падрабязна. Настаўніца паставіла Віцю чацвёрку.

— О-го-го! — уздыхнула Аня Анікеева.— Тартыну чацвёрку!

Вера не звярнула на яе ўвагі, зірнула на гадзіннік: да званка заставалася дзесяць хвілін. Можна яшчэ падняць аднаго-двух вучняў, каб адказалі на пытанні па змесце, i даць заданне на дом — з палёгкаю падумала яна. Першы ўрок у самым небяспечным класе, здаецца, прайшоў гладка. Мабыць, таму, што яшчэ но прывыклі да яе, не прыгледзеліся, не ўведалі ўсіх слабасцей. Прыглядаюцца.

Вера слухала адказы вучняў, папраўляла ix жаргонную мову, але думала пра сваё: як утрымаць клас так, як сягоння? Празмерная дабрата можа абярнуцца супроць яе, сухая патрабавальнасць выкліча злосць i супраціўленне дзяцей, якія даўно адвыклі ад матчынай ласкі...

Толькі задала на дом, як празвінеў званок. Хтосьці паспрабаваў ускочыць, але яго ззаду асмыкнулі. Вера вытрымала паўзу, абвяла ўсіх добрым позіркам.

— Урок скончаны,— сказала яна.

Усе ўсталі, загаманілі, заляскалі вечкамі. Хлапчукі рвануліся ў дзверы, штурхаючы i шлёпаючы адзін аднаго па плячах. Дзяўчынкі абкружылі настаўніцу.

— Мяне заўтра выклічаце?

— Раскажыце нам пра Маскву.

Дзяўчынка з прыгожым ружовенькім тварыкам ціха спытала:

— A ў вас мама ёсць?

— Ёсць у мяне мама,— неяк вінавата адказала Вера.

Над галавою праляцеў папяровы галубок, стукнуўся ў дошку i ўпаў. Вера спакойна адказала на пытанні, склала сшыткі, выйшла за дзверы. Дзяўчынкі праводзілі яе праз увесь двор, перабівалі адна адну, запрашалі прыйсці да ix у дзіцячы дом.

— Памідоры ў нас даспяваюць. Прыходзьце, праўда! — гаварыла Аня.

У настаўніцкай Вера села ў куточку доўгай канапы. Яна адчувала, як палаюць шчокі, як тахкае ў скронях. Па засмяглых вуснах яна непрыкметна правяла языком.

— Ну, як вам спадабаўся пяты клас? — гучна спытала Наталля Іванаўна, чакаючы скаргаў i папрокаў.

— Клас як клас. Харошыя, кемлівыя дзеці. Можа, трошкі іхнія душы зачарсцвелі без цеплыні i ласкі. Вось i тапырацца некаторыя, як маленькія вожыкі. Напускаюць на сябе абыякавасць. I свавольства ў ix паказное, хутчэй гульня ў адвагу. Калі i далей так будзе, лепшага i не трэба.

— Дзіўна, дзіўна! — пакруціла галавою Наталля Іванаўна. — Пабачым, што вы праз тыдзень заспяваеце.

Туманная раніца густа прысыпала золкаю расою прымятыя травы i лапушыстае лісце дзядоўніку. Кропля за кропляю скочваліся з набурэлай рабіны i жоўтых вяргіняў. У туманным полі трывожна крычалі гусi. Можа, чулі ў высокім небе шэлест крылаў сваіх вольных родзічаў, трубную тугу жураўліных ключоў, што адплывалі ў вырай з таежных балацін i прырэчных плёсаў. Гусі лапаталі крыламі, a ў неба падняцца не маглі.

Асеннія туманныя раніцы заўсёды агортвалі Веру шчымлівай тугою па далёкім дзяцінстве, па цеплыні бацькоўскай хаты i матчынай ласцы. Здавалася, i яе клікалі гусi ў далёкі вырай, да мілых сяброў, што разляцеліся па свеце ў невядомыя вёскі i школы, хацелася вярнуцца да студэнцкай мітусні.

Вера хуценька адзела старэнькае сацінетавае плацце ў белы гарошак, завязала стракатую касыначку, абула гумовыя боцікі.

На ганку мякка затупалі чыркі Трахімаўны. Яна ніколі не стукалася. Наогул у сяле не было такой завядзёнкі — кожны заходзіў у суседаву хату, як у сваю. Трахімаўна стала на парозе, хукнула — з рота паплыло лёгенькае воблачка пары.

— Прапаліць трэба было звечара, а то адубела, мабыць?

— Не, нічога,— адказала Вера,— у халадку здаравей.

— Днём горача будзе. А з раніцы хапае за плечы. Дык во адзявай.— Трахімаўна паклала на табурэтку старэнькую, але чыстую целагрэйку.— Не глядзі на форс, абы цёпла было. А тут перакусіць табе.— На целагрэйку яна паклала маленькі клуначак у паркалёвай хусцінцы. Вера разгубілася, аж пачырванела ад такое ўвагі i клопату.

— Дзякуй, Трахімаўна. Не трэба. Дайду ў плашчы, на рабоце будзе горача.

— А дарогу ты знойдзеш? — Яна падышла да бакавога акна.— Онь, каля сяльпа павернеш на левую руку ў вулачку, пярэйдзеш масток, а за паскоцінаю бярыся ўправа. Узыдзеш на ўзгорак i ўбачыш амёты саломы. Там i ток. Ат, няма чаго рабіць гэтаму Малярэвічу...— бурчала старая.

— Чаму б у выхадны дзень i не размяцца трохі? — заступілася за старшыню Вера i пачала збірацца.