Віктар Казько - Выбраныя творы ў двух тамах. Том І

Рыгор падняўся і падышоў да сыноў. Тыя спалі на адным ложку, па-дзіцячы абняўшы адзін аднаго. Рыгор пастаяў над імі, хацеў паправіць ім падушку, але перадумаў, пагладзіў па галаве аднаго і другога і пайшоў да свайго ложка. Ужо развіднела, шэры золак ліўся ў акно. I можна было разгледзець твар жонкі, якая ляжала галавой к акенцу. Гэта быў змучаны твар, ля вуснаў, паміж броваў і па скронях стаіўся боль, ён маршчынкамі, як промнямі, рэзаў твар, перакошваў яго і збіваў дыханне і торкаў жанчыне ў павекі. Але зусім іншага шукаў у гэтым твары Рыгор, а чаго — і сам не ведаў. Ведаў толькі, што болю яе палегчыць сёння не зможа. Сёння ён быў жорсткі, як бывае жорсткім чалавек, які парывае са сваім каханнем. А гэты сонны і не сонны твар на світанні быў незнаёмы яму, зусім-зусім чужы. Рыгор раззлаваўся на яго і абурыўся на сябе за гэтую сваю злосць. I яму стала горка, што каля трыццаці гадоў пражыу з жанчынай, выгадаваў траіх дзяцей і не ведае яе, не можа вось цяпер палажыць ёй руку на плячо і расказаць усё-ўсё, мо і паплакаць...

Ад усёй жыткі з ёю толькі таго і ўспаміну: ноч, у якую крычаў у комін.

А што на сэрцы ў гэтай жанчыны, ці ляжыць яе сэрца да яго, ці ляжыць яго сэрца да яе... Горнецца, горнецца яна да яго часам, а ён... I ў яго штосьці адрывалася ад сэрца, калі чуў, як плакала яна іншы раз ноччу. Дык любіць ён яе ці не? Прабач, прабач, Лукер'я... а як бы ты хацела, а чаму ты больш радавалася б... Так вось, Лукер'я, няхай сёння маладыя разбіраюцца: любіць — не любіць. А яму і ёй трэба глядзець адно аднаго, колькі той жыткі засталося...

Вечка яшчэ крыху пастаяў, пастаяў і лёг ціхенька, каб не патрывожыць жонкі. I сэрца яго напоўнілася радасцю, той самай радасцю, якая больш за трыццаць год прыходзіць да яго кожны дзень, калі прыгадае, як вечарам бег дванаццаць кіламетраў ад сваёй вёскі да вёскі Лукер'інай.

У вокны ружова струменілася сонца.

Толькі закрыў вочы, здаецца, і не засынаў, а перад ім Лукер'я маладая, у вясельным адзенні і нейкая зусім засмучаная.

— А навошта ж ты мне, Рыгор, гэты камень ды на грудзі? Цяжка мне, цяжка, Рыгорка...

— Аб чым ты, Лукер'ечка, які камень? Вяселле, вяселле, коні вунь пад дугамі, у стужках, цуглі грызуць, бачыш?

Усхапіліся коні. Панеслі коні маладую ад жаніха.

— Стой, пачакай, Лукер'я, як жа я без цябе?

— Куды там! Толькі конскі храп ды смех маладой і голас яе:

— Ра-а-на, рапа табе яшчэ, Рыгорка, да мяне. Жыві, жыві, Рыгорка...

— Го-о-о-р-ка...

Рыгор падскочыў ад гэтага воклічу...

III.

Яшчэ не было і васьмі гадзін, калі яны зноў прыйшлі на камбінат. У варотах іх стрэў Баглай, падхапіў старога Вечку пад руку і навёў за сабой у хатку, у якой учора спявалі жанчыны, што плялі вянкі, зацягнуў у куток, адгароджаны фанерай, і заўвіхаўся каля стала, хаваючы ад Рыгора вочы Той не ведаў, што і падумаць.

— Ну, дык падабаецца табе помнік? — спытаў нарэшце Баглай Рыгора.

— Помнік як помнік...

— Эксперыментальны, эксперыментальны,— падхапіўся Баглай.— А што ты мне параіш ставіць? Эксперыментальны ці лепш той стары, дзешавейшы?

— Стаў эксперыментальны.

— Во і я так думаю,— з палёгкай уздыхнуў Баглай.— Ну, давай тады вып’ем са мной, добры чалавек, каб зямля была там пухам. Прымі чарку за яго і мой спакой.

Баглай разліў гарэлку па шклянках, і яны выпілі. Памаўчалі.

— Ну як, яшчэ па адной? —спытаў Баглай, гледзячы не на Вечку, а па бутэльку.

— Не, хопіць...

— I я думаю, што зранку хопіць. А зараз я табе пачну мастака даставаць. Зноў не выйшаў на работу, халера ясная.— I ўзяўся за тэлефон.— Не, не магу я цябе за вароты выпусціць з дошкай без надпісу, сумленне не дазваляе. Не... надпіс — гэта ўсё...

— Калі ты такі сумленны, дай мне лепей машыну, з'езджу да швагра па жалеза пад пліту.

— От і добра, от і добра, і табе дзела, і мне справа. Жалеза трэба, трэба,— Баглай з радасцю шпурнуў на апарат маўклівую трубку і выбег на вуліцу.

Наконт жалеза Вечка дамовіўся са шваграм ужо даўно, толькі не выпадаў час забраць гэтае жалеза. А цяпер яму было крыху ніякавата ехаць да швагра, па-першае, таму, што выпіў, на-другое... тое ж, што і па-першае. Швагер пачуе гарэлку і ўвяжацца за ім. А старому Вечку не хацелася, каб нехта са знаёмых ці то родных, акрамя кроўных, ехаў з ім сёння на могілкі.

Але нічога не зробіш. Пад ніз помніка трэба было тоўстае жалеза, на камбінаце такога не было. Швагер паабяцаў нарэзаць на будоўлі, дзе рабіў зваршчыкам.

У швагра быў выхадны, і ён якраз збіраўся ў грыбы. Узрадаваўся Вечку:

— Добра, што ты пад'ехаў, а то і не ведаў, як дзень пражыць. Акурат паспеў, я з хаты яшчэ не сышоў. Праедуся па ветрыку з табой...— I скочыў да Рыгора ў кузаў.