Алесь Разанаў - Кніга ўзнаўленняў

Дзе цяпер
той неацэнны камень,
той прамяністы карбункул,
які ў маёй дыядэме
свяціўся
між іншых перлін,
як сонца між зорак,
святлом
веры сваёй старажытнай,—
дом
слынных князёў Астрожскіх?
Дзе іншыя
роўна каштоўныя камяні
з гэтай жа дыядэмы —
дзіва-смарагды,
сапфіры-скарбы
i дыяменты-цуды?!.

I вось
з гэтакай пышнай шаты
вы, ліхадзеі,
мяне абдзёрлі
i ca згалелага
цела майго,
з якога
ўсе выйшлі,
здзекуецеся i смеяцеся.
Але пракляты
кожны, хто адтуляе
голае цела маці сваёй —
i вы,
што кпіце з яго
ў дужасці свайго шалу,
клічаце на сябе
праклён.
Яшчэ прыйдзе,
о прыйдзе яшчэ той час,
калі
саромецца гэтага будзеце.
Лепей бы, сапраўды,
было вам не ўведаць праўды
і не спазнаць святла,
чым зараз,
уведаўшы i спазнаўшы,
адкінуць,
згасіць,
затаптаць...

Які ж ты пастыр,
што пастырствам ганарышся,
а зневажаеш Бога?!
Які ж ты святар,
што хвалішся пасвячэннем,
а Божую святасць
пляміш?!
Hi ваша жыццё,
ні звычаі,
ні паводзіны,
ні адзенне,
не сведчаць,
што вы сапраўды святары;
ні розум ваш,
ні размова,
ні ўчынкі
нічога пра ваша
пастырства не гавораць.
Вы карчмары —
у жыцці,
у звычаях —
абібокі,
невукі —
у размове,
лісы —
ў паводзінах
i ў адзенні —
ваўкі.
Яшчэ нешта
аб уласцівасцях вашых
скажу:
ваш розум —
прыстасаванства,
размова — глупства,
забавы — распуста,
i ў ix
гінеце вы
i гіне
той, хто ідзе за вамі.

А для чаго
абраны ты пастырам,
для чаго
прызначаны святаром?
Пасланы,
каб ратаваць,
сам становішся згубай,
пасланы,
каб пасвячаць,
з галавы да ног
упэцканы ў твань,
валяешся ля дарогі,
пасланы,
каб пасвіць даручаны гурт,
канаеш
у нэндзы сам.

Святар запаганены,
пастыр змарнелы,
які ж ты ліхтар,
кал i
цемра ў табе пазвівала
гнёзды?!
Я кое ж ты вока,
калі не даеш заслеплым
спазнання евангельскай
чысціні?!
I рука якая ж,
кал i не выцягваеш
з д'яблавай ямы
тых, што пазвальваліся ў яе?!

Не баіцеся,
сыны безразважныя,
Бога —
дык пасаромейцеся людзей.
Знайдзіце
сэрца сваё —
i сумненне,
як стрэмку,
выцягніце з яго,
i прыйдзіце
да памяці,
a прыйшоўшы,
пакайцеся.

Хоць чалавечай істоце
упасці ўласціва,
але, у адрозненне
ад сатанінскай
закажанелай істоты,
уласціва i ўстаць.
I хоць бы адну гадзіну
вы паслужылі старанна
у садзе свайго Ўладара,
атрымаеце плату
нароўні з тымі,
хто працаваў там
ад самай першай гадзіньа
i цэлы дзень зносіў
сонечны сквар.

Суйміце ж
хоць бы ў гадзіну апошнюю
горкія матчыны ўздыхі
i абатрыце
ёй вочы заплаканыя,
каб калі-небудзь на вас
яе крывавыя слёзы
не ўпалі,
а плач няўцешны
вас не спаліў.
Жадайце
быць пастырамі
не найменнем,
a ўменнем,
старайцеся быць святарамі
дбаннем
аб справе, а не аб страве.

Каму ж я кажу
усё гэта
i да каго
звернуты мае словы?
Ці да жалезнай сцяны,
ці на вецер
я ix пускаю?

Быццам са спячымі —
размаўляю,
нібы з няўцямнымі —
гутару,
a замоўкну,
яны, бы спрасонку,
пытаюцца:
«Ты гаварыла нешта?»
Лепей бы мне цягаць
соль i руду жалезную
ў нетрах,
чым са зласліўцамі
знацца,
чым з бессаромнікамі
сустракацца,
чым з дзецьмі зацятымі
размаўляць.

Каму ад гэтага гора?
Мне — гора.
Каму — бяда?
Мне — бяда.
Каму галеча ад гэтага?
мне — галеча.
Каму туга?
Мне.
Я пагарджаная,
я абылганая,
я абакраная,
я прагнаная,
але ж i вам,
што мною спагардзілі,—
гора,
што абылгалі мяне —
бяда,
што абакралі мяне —
галеча,
i што прагналі мяне —
туга.
Сыноўняя непабожнасць
бацькам знявага,
а матчын праклён,
а матчын праклён —
загуба сынам.

Мудрыя людзі
усіх стагоддзяў
сыходзіліся на думцы,
што ў кожным —
калі б яно ні ўтварылася —
гаспадарстве
дастойнаму чалавеку
нічога не можа быць даражэй
за вольнасць.
Затое няволя
яму настолькі
агіднаю мае быць,
што не толькі маёмасцю,
a i смерцю
яе адганяць ад сябе павінен.

Таму i не дзіўна,
што людзі,
якія сябе шануюць,
каб не падпасці
пад панаванне чужацкае,
у змаганні
з усякім наспротнікам
не шкадавалі
ні скарбаў сваіх,
ні горлаў.
Калі ж аднак,
здаралася,
трацілі волю,
дык усё роўна
паводле парадкаў чужых
не хацелі жыць.