Сяргей Грахоўскі - Выбраныя творы ў двух тамах. Том ІІ

У Сяргея Пятровіча аж вочы пачырванелі, ён часта заморгаў, нешта замармытаў, а калі прайшло хваляванне, ціха сказаў:

— Усё гэта не так проста, таварышы... Сюды мяне прывезлі, калі мне было дванаццаць гадоў. Тут вучыўся, стаў інжынерам-будаўніком, мужам і бацькам.

У вайну як мог змагаўся з фашызмам. Як бачыце, пасівеў і пастарэў тут. А ўсё роўна — прахаплюся ноччу, і здаецца, трапіў у нейкую незнаёмую гасцініцу, а дом недзе там, на Астожанцы. Маскву ўяўляю толькі дваццатых гадоў: трамваі «аннушка» і «букашка», бярозавыя гаі ў Сакольніках.

Таму, як толькі прапанавалі суправаджаць вас, плюнуў на кульгавую нагу, на памятыя рэбры і паехаў, каб хоць трохі адвесці душу, пабыць сярод сваіх. Хоць я не прафесійны гід, але Парыж ведаю так, каб паказаць вам самае цікавае.

З Сяргеем Пятровічам у нас адразу ўстанавіўся кантакт і ўзаемная павага. Хоць і кульгаў і крывіўся часам ад болю, але першы ўзбягаў на плошчу Тракадэра, бег па ўсходках Трыумфальнай аркі, звыш праграмы вадзіў па начным Парыжы, дамогся, каб у выхадны дзень пусцілі нас у музей Радэна, знаёміў з букіністамі на ўзбярэжжы Сены. І развітваўся ён з намі дзе-небудзь у раёне бульвара Сен-Жэрмен або каля моста Святога Цвіка, калі Парыж патанаў у ліловым змроку майскай ночы. А раніцаю, пасвяжэлы і адпрасаваны, ужо чакаў у вестыбюлі гасцініцы.

У апошні дзень мы гасцявалі ў камуністаў парыжскага прыгарада Вілетаноус. Рабочыя прадмесці французскай сталіцы звычайна называюць чырвоным поясам Парыжа. У іх мэрыі ўзначальваюць камуністы, а працуюць яны так, каб на наступных выбарах перавагу аддалі іх партыі.

Уладу ў Вілетаноусе ўзначальваюць камуністы ўжо дваццаць тры гады. Яны будуюць рабочым дамы, школы, дзіцячыя сады і яслі. А дзе бяруць грошы? Як толькі могуць, вырываюць у гаспадароў заводаў і заводзікаў, у розных кампаній, дзе працуюць рабочыя іх гарадка.

Мэр гарадка — дробненькая, зграбная і вельмі рухавая П'ерэль Пеціто. Мы з ёю агледзелі выстаўку работ самадзейных мастакоў у клубе мэрыі, ад кацельнай да даху аблазілі некалькі новых дамоў, толькі што пабудаваных мэрыяй, абышлі дзесятак кватэр рабочых. Калі змарыліся шнураваць па лесвіцах, таварыш Пеціто ўпрасіла зайсці яшчэ хоць у дзве кватэры, каб не пакрыўдзіліся гаспадыні, што да іх не зайшлі савецкія таварышы. Прыйшлося пайсці. Ні на хвіліну ад нас не адставаў і Сяргей Пятровіч.

На змярканні нас паехалі праводзіць мадам Пеціто, тры пажылыя работніцы і два па-святочнаму апранутыя гарбары з абветранымі і загрубелымі рукамі. Мы ехалі амаль па пустой шашы. Там-сям каля самых кюветаў стаялі пакінутыя аўтафургоны, грузавікі, рэфрыжэратары, пікапы і дарожныя машыны. На кожным кузаве бялеў папяровы квадрацік з надпісам «17 МАІ».

— Што гэта такое? Чаму кінуты машыны? — пацікавіліся мы.

— Паўгадзіны назад па ўсёй Францыі пачалася ўсеагульная забастоўка,— растлумачыў Сяргей Пятровіч.

Мы занепакоіліся: няўжо наш Ралан забастуе дзе-небудзь у полі, і нам прыйдзецца «загараць» да канца забастоўкі? Мадам Пеціто заўважыла наш неспакой, нешта сказала Сяргею Пятровічу. Той адразу супакоіў нас, што пагрузка і разгрузка савецкіх суднаў, абслугоўванне савецкіх грамадзян не лічыцца штрэйкбрэхерствам.

— Вось прыедзем у Гаўр і тады забастуем,— ён нешта сказаў Ралану, той азірнуўся і памахаў нам рукою.

Спыніліся ў маленькім, слаба асветленым гарадку недзе паміж Парыжам і Руанам. Вясна пахла цёплым дажджом і язмінам. На мокрым асфальце гойдаліся і расплываліся адбіткі неонавых рэклам. Агні расфарбавалі лужыны ў самыя яскравыя колеры, а вуліцы былі ледзь асветленыя і пустыя.

Мадам Пеціто і яе сябры запрасілі нас на вячэру ў рэстаран з вялікім рэкламным пеўнем. «Пеўнем» ён і завецца. Над дзвярыма бомкае званочак, як бомкаў у часы Бальзака, некалькі прыступак вядуць уніз, у даволі прасторную і ўтульную залу. Па белым абрусе доўгага стала з канца ў канец працягнулася дарожка з чырвоных ружаў і гваздзікаў. Такая нечаканасць кранула нас. Так гаспадар рэстаранчыка віншаваў сваіх гасцей — камуністаў. Абслугоўвала нас немаладая стомленая жонка гаспадара, часам і ён памагаў разліваць сухое віно, разносіў бананы і Мідыі ў вялікіх ракавінах замест талерак, раскладаў бутэрброды і салат і зноў станавіўся за сваю стойку.

У французаў не прынята гаварыць тосты, а на гэтай вячэры наш гід ледзве паспяваў перакладаць усё, што гаварылі мы і французы. Гаварылі шчыра і ўсхвалявана, часам са слязой і вялікай узрушанасцю. Пад апладысменты нехта з нашых мужчын ставіць на стол пляшку «Сталічнай». Частуем толькі французаў. Гаспадар цмокае і ад задавальнення заплюшчвае вочы, дае пакаштаваць жонцы і нават некалькі кропель маленькай чарнявай дачушцы. Прыклаўся да «маскоўскага напітку» і шафёр. Мы спалохаліся, што не даедзем у час, што можа затрымаць паліцыя. Супакоіў Сяргей Пятровіч: