Сяргей Грахоўскі - Выбраныя творы ў двух тамах. Том ІІ

— А вы ўсё ж не грачанка,— толькі каб не маўчаць, звяртаецца да Розы мой сусед.

— Да-а-а. Я сама ис Югославия. Любляна мой город. После я училась консерватория. Но этот горьячий грек Корвели похитил и привёз меня с'юда,— весела смяецца Роза.

Спадзеючыся пачуць рамантычную гісторыю, прахапіліся ўсе сонныя, Алена Кірылаўна выхапіла свой тоўсты блакнот. Яна замучвала гідаў пытаннямі: калі пабудаваны Пантэон, колькі зарабляе шафёр, запісвала цэны на масла і камбінацыі. Вось аб'ехала Еўропу, але апрача свайго блакнота нічога не бачыла: яна ў музеях, на хаду і ў аўтобусах запісвала даты нараджэння каралёў і славутых мастакоў, прозвішчы архітэктараў, памеры Віндзорскіх паркаў і шырыню парыжскіх мастоў.

Роза ўхілялася ад рамантычнай споведзі і, каб перавесці гаворку, спытала:

— А ви, конешна, все из Москва?

— Не,— адказаў мой сусед,— масквічы ў другой групе. А мы хто адкуль. Я, напрыклад, з Беларусі.

— Ви из Белорусия? — здзівілася Роза.

— Ага. Можа вам даводзілася бываць у нас?

— Нет, к сожалению, нет. Но ми знаем: это многострадальный и героический нарот. Ми преклоняемся перед вашим... как ето... мужеством.— Роза склала вузкія далоні, як на малітву, і пакланілася майму суседу.— Ми в Юлийские Альпы учились у белоруских партизанов делать, как его, «к-он-церт», рельсофая война. Спасыбо вам.— Роза моцна паціснула руку майму суседу.

— Я тут не адзін,— засаромеўся ён,— вунь колькі нас, беларусаў.

Кожнаму хацелася падарыць нешта лепшае былой югаслаўскай партызанцы. Я перавярнуў кішэні, але, апрача адзінай паштоўкі, нічога не знайшоў. Хоць было і няёмка, я падаў яе Розе. Лепш што-небудзь, чым нічога. На паштоўцы былі намаляваны партызаны ў разведцы, а побач надрукавана песня. Роза ўчытвалася ў ноты і пачала ледзь чутна мармытаць знаёмую мелодыю.

— Ви знаете ета песня? — спытала яна.

— Яе ў нас спяваюць усе і заўсёды.

Роза ўзяла паштоўку ў левую руку, а правую падняла, як дырыжор, і запела:

падхапіла наша беларуская група.

Песня загучала суладна і звонка. На другой страфе далучыліся мурманчане, літоўцы і латышы. Яны падхоплівалі прыпеў і паўторы кожнай страфы. Роза размахвала паштоўкай і спявала ў мікрафон. У яе вуснах міла гучалі беларускія словы са змененымі націскамі, але яна спрабавала паправіцца і трапіць нам у тон.

Праз адчыненыя вокны аўтобуса наша песня плыла над збялелымі палямі Грэцыі, над вінаграднікамі, над чырванню прыдарожных макаў.

Калі даспявалі, Роза прыціснула паштоўку да грудзей.

— Это самый дорогой сувенир. Большой спасыбо...— і зусім ціха,— т-о-фа-рышы... А тэпер посмотрите налево. Здэсь, по преданию, встретились Езус Христос с пророком Петром...

Алена Кірылаўна зноў выхапіла свой разбрынялы блакнот. Па небе паплылі лёгкія хмурынкі: у Грэцыі псавалася надвор'е. А Роза ціха напявала «Лясную песню».

З усіх гідаў толькі адзін называў нас «таварышы». Маленькі, усохлы з постаці і твару, з густа прысоленым сівізною вожыкам валасоў, ён быў непрыкметны сваёй шэрай будзённасцю. Толькі вялікія чорныя вочы праз шкельцы акуляраў прагна ўглядаліся ў кожнага і, здавалася, бачылі ўсё навылёт.

Гаварыў ён амаль без акцэнту, але трошачкі шапялявіў:

— Прашу прабачэння за дыкцыю. Два тыдні назад трапіў у аварыю, усё абышлося добра, толькі разам з люлькаю выскачылі зубы. Вось свішчу і накульгваю трохі. Трэба было яшчэ паляжаць, але хіба ўлежыш, калі прыязджаюць землякі?.. Будзем знаёмы: Сяргей Пятровіч Варэжнікаў,— паціскаючы кожнаму руку, ён часам перапытваў імя або па бацьку. Ужо ў аўтобусе ён беспамылкова называў кожнага з трыццаці васьмі турыстаў і да канца падарожжа ні разу не памыліўся.

Гаварыў Сяргей Пятровіч ад Гаўра да самага Парыжа. Відаць, згаладалы па роднай мове, ён ніяк не мог нагаварыцца. Часамі зацягвалася паўза: Сяргей Пятровіч пакутліва падбіраў патрэбнае слова, а яно выскачыла, рассыпалася, знікла. Круціцца нейкае сугучча, але ж не яно, не тое, што трэба. Праз некалькі дзён ён ужо гаварыў без запінкі.

— Надыхаўся роднага свежага паветра, акрыяў і памаладзеў,— прызнаваўся наш гаваркі гід. Кожнаму карцела дазнацца, калі і як ён трапіў сюды, але было няёмка вярэдзіць даўнія раны ў душы гэтага сімпатычнага чалавека. Так і маўчалі. Не ўтрымалася толькі Алена Кірылаўна і ні з таго ні з сяго бухнула:

— А чаго вас занесла сюды?