Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

— Мужык прывітанне пераслаў, — глуха сказаў Кузьма, — і табе, Праскоўя, і сыну...

Ён адразу звярнуўся да яе на «ты», бо гаварыў так усім людзям, якія яму падабаліся. А яна яму нечым з першага ж позірку спадабалася: можа, весялосцю сваёй, можа, шчырасцю.

— Як ён там? — Праскоўя нецярпліва дакранулася да шчакі рукою, і гэты жэст шмат што сказаў Кузьму. «Любіць Кандрата, — падумалася яму. — А Какдратава душа ўжо на небе...»

— Нічога. Ваюе. Шкадаваў, што гасцінца няма дзе ўзяць. — Ён гаварыў гэта наўмысна бадзёра, падміргваючы хлопчыку, што, высунуўшы чырвоны язычок, стаяў побач, слухаў. І яна паверыла. Заўсміхалася, узяла сына за руку:

— Чаго ж мы стаім? Пойдзем, што-небудзь перакусім. Анюта, хадзі з намі...

Але Анюта, хоць ёй, відно было, вельмі і вельмі хочацца пайсці, адмовілася.

У Лусковічаў было чыста і ўтульна. Мэбля, як і ў Анюты, таксама была ўся самаробная. На вокнах віселі старэнькія, але акуратныя, паркалёвыя фіранкі, стаялі вазоны. Каля нядаўна пабеленай грубкі ляжала бярэмца дроў. Кузьма сеў на тапчан, выцягнуў стомленыя ногі.

— Сем рублёў у месяц плацім за гэты катушок. —

Праскоўя даставала з гаспадарчай сумкі нейкія пакуначкі, клала іх на стол. — Сёння гарох давалі. І воблу. Па чатыры рыбіны.

Яна распранула паліто, засталася ў цёмна-сіняй вязанай кофце. Потым нарэзала на талерку хлеба, паклала дзве цыбуліны, кавалачак сала. Падсунула сабе крэсла, глянула на Кузьму:

— А як жа цябе зваць, добры чалавек?

— Кузьмой завуць, — адказаў ён, а сам падумаў: «Ведала б ты, які я добры чалавек, з якой весткай да цябе прыйшоў...» Даўно не быў ён вось у такой абстаноўцы, хатняй, мірнай, дзе галоўныя клопаты пра хлеб, пра дзяцей, дзе пахне нечым цёплым, ужо амаль забытым, дзе ціха рыпяць маснічыны, на вокнах пыляцца фікусы, а на сцяне вісяць пажоўклыя сямейныя фотакарткі. Дзень назад ён не паверыў бы, што недзе яшчэ ёсць такое.

Ён не стаў есці, толькі адламаў кавалачак вобліны, смактаў яго, адчуваючы халаднаватую салонасць у роце.

— Ці скора ўжо ваяваць кончыце? — спыталася Праскоўя, акуратна прыбіраючы ўсе свае няхітрыя ласункі, бо есці таксама не пачала.

— А мы хоць сёння штыкі ў другі бок можам павярнуць, — не стаў асабліва хавацца Кузьма.

— Ну і малайцы. — Яна ўсміхнулася, твар яе паружавеў. Змахнула са стала ручніком крошкі, села, падперла шчаку рукою: — Ой, што ў горадзе робіцца! Народ такі смелы стаў. У нас на фабрыцы ўжо васьмігадзінны рабочы дзень устанавілі. Гаспадар упіраўся, але куды дзенешся? Кантору б на кавалачкі разнеслі. Я і сама ў прыміральнай камеры састаю.

— У якой? — не зразумеў Кузьма. — Там, дзе гэтых самых, — ён шчоўкнуў пальцам па лбе, — трымаюць?

— Скажаш. — Праскоўя засмяялася. Падбег сынок, засмяяўся разам з маці. — Гэта такая камера, дзе рабочых з буржуямі міраць. Не дадасць гаспадар рабочым у палучку, захоча паболей грошай сабе ў кішэню пакласці, а мы ўжо тут... Ну-тка, давай разбяромся, як ты народ паважаеш.

— І шмат прымірылі?

— Ат, нядужа. — Яна махнула рукой, і з яе вачэй знікла весялосць. — Я так думаю: мірыцца нам з імі не выпадае.

— Правільна думаеш. — Кузьма лёгенька ўшчыкнуў хлопчыка, які, асмялеўшы, узяў з ягоных рук шапку і пачаў прымерваць на сваю галаву.

Праскоўя паглядзела на яго ўважліва, памаўчала,

потым уздыхнула:

— Як жа там мой Кандратка?

Ён, як мог, стараючыся не глядзець ёй у твар, схлусіў, што ўсё добра, што муж яе жывы-здаровы, пра сям'ю ўспамінае, з таварышамі дружыць, нават у ротны камітэт яго выбралі.

— Мой Кандрат ціхі, — слаба ўсміхнулася Праскоўя, і Кузьма зразумеў: не паверыла.

Тады, каб не даць ёй сказаць яшчэ нешта, каб парушыць маўчанне, ён сам спытаўся:

— А гэта Анюта, суседка... што з ёй?

— Анюта няшчасная... Такая дзеўка была! Як агонь. Мы з ёй ка фабрыцы Цукермана ўжо шосты год разам робім. Дык яна, хоць там ад табакі дыхнуць няма чым, і спяе, і такое скажа, што ад смеху ўсе ўпокат кладуцца. І мужчынам, майстру якому ці грузчыку, здачы дасць. Ведама, прыгожая. А быў у нас Васіль Калячонак. Відны хлопец. Кучаравы, высокі, засмяецца — ямачкі на шчоках, як у дзяўчыны. Былы матрос, а ў нас грузчыкам рабіў, табаку на цялежках са складу вазіў. Ну і, як яно ўжо там завязалася, палюбілі яны адно аднаго: Анюта і Васіль. Ходзяць, як галубы, мілуюцца. І пажаніліся. А па гэтаму Калячонку — ён, аказваецца, добры кот быў — яшчэ адна наша работніца сохла, Траскоўская. Высокая, худая, на шчоках нейкія чорныя плямы з валасамі. І ён, Васіль, нешта ёй абяцаў...