Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

Праскоўя на імгненне змоўкла, прыжмурыла вочы, быццам нейкі агонь, яркі і гарачы, асляпіў яе. Хлопчык паклаў ёй галаву на калені, слухаў.

— Пажаніліся яны, значыць, і жывуць, Васіль з Анютай. Я ж таксама на вяселлі была. У нашым бараку і гулялі. А Траскоўская, гэта мы ўжо потым даведаліся, тапіцца хацела, але адгаварылі яе, супакоілі, і яна сказала: «Я ёй гэтага не прашчу», Анюце, значыць... Жывуць яны месяц, два, паўгода, наша Анюта нешта ўжо і смяяцца перастала, а потым — раз! — у Піцер з'ехалі. А куды, што — ніхто і не ведае. І нікому ні адраса не пакінулі, ні слоўца не сказалі. Я аж пакрыўдзілася: во, думаю, сяброўка якая, як праз зямлю правалілася: чым гэта мы ўжо яе так угнявілі? А гэта яны ад Траскоўскай хаваліся. А Траскоўская гордая, зацятая. Жывуць у Піцеры, і Анюта гаворыць Васілю: «Нехта за намі сочыць». Ён засмяяўся: «Гэта ў цябе ад перамены пагоды. Прывыкай да балтыйскіх туманаў». А яна як адчувала. І неяк у нядзелю, Васіля дома не было, стукаюцца ў дзверы. Анюта да дзвярэй: «Хто там?» — «Санітары. Чысціню правяраем». Адчыніла яна дзверы, а на парозе жанчына, галава нечым чорным завязана. І адразу гэта жанчына, слоўца не сказаўшы, выняла аднекуль бутэлечку, ды — плясь! — з той бутэлечкі Анюце ў твар. А ў бутэлечцы кіслата была...

Праскоўя ўстала з-за стала, узяла конаўку з вадой і пачала паліваць фікусы.

У цішыні, што ўсталявалася ў пакоі, было чутно, як слаба булькае вада.

— І што далей? — Кузьма .ўстаў, надзеў шапку.

— А далей? Траскоўскую, кажуць, некуды ў астрог саслалі. Анюта вярнулася сюды. Васіль жа кінуў яе, сорамна яму стала жыць з калекай. Узяў там у Піцеры нейкага купца дачку. Кажуць, губатая, тоўстая. Але ж ў багатага і свінка гаспадзінка.

Яшчэ трохі пагаварылі, і Кузьма пачаў збірацца. Ён не прызнаўся, што сядзіць зараз у турме, сказаў — прыехаў з фронту. Навошта лішнія хваляванні жанчыне? Яшчэ шкадаваць пачне.

— Дык перадай жа Кандрату хоць якую пасылачку. Я зараз збяру. Ён рыбу любіць, — замітусілася Праскоўя, але Кузьма спыніў яе:

— Нічога не трэба. У вас саміх не густа. А на фронт усё роўна нічога не дазволяць везці, усё, да ніткі, адбіраюць.

Праскоўя выйшла на вуліцу — трохі правесці яго. Сонца ўжо схавалася за хмары. Неба было свінцовае, трывожнае, здавалася, яно цісне на горад сваім цяжарам.

Каля барака дзеці збіраліся гуляць у жмуркі, сталі ў кружочак, і белавалосая босая дзяўчынка, глытаючы словы, гаварыла лічылку:

Потым раптам двое хлопчыкаў нешта не падзялілі, пачалі біцца, пакаціліся клубком па зямлі, толькі пыл закурэў. Адзін з іх прайграў бойку, пачаў румзаць, усё падцягваў штаны з абарванай шлейкай, выціраў рукавом слёзы і казаў:

— Ён мяне пад сілу ўзяў...

Да Кузьмы з Праскоўяй падбег той, што перамог, хлопчык гадоў дванаццаці, яшчэ задыханы, цёмнавалосы, даўно не стрыжаны, з вострым носікам, спытаўся:

— Цётка Праскоўя, куды вы пойдзеце?

— А навошта табе ведаць? — нахмурылася Праскоўя. — Б'ешся, швэндаешся, як пустапас. Ногі, хоць рэпу сей.

Хлопчык глянуў на свае босыя ногі, пачухаў іх адна аб адну і адышоўся, пакрыўджаны.

— Перадавай Кандрату прывітанне і ад мяне, і ад сына. Скажы: у нас усё добра. Яго чакаем. — Праскоўя моцна паціснула Кузьме руку, і ён адчуў халадок ад меднага пярсцёнка, што быў у яе на пальцы. Яна раптам прыкусіла губу, заплюшчыла вочы, павярнулася і хуценька пайшла ў барак. Ён убачыў, як дробна ўздрыгвалі яе плечы. І яшчэ ён убачыў няясны слабы цень у акне: пэўна, Анюта глядзела на вуліцу. Яму самому зрабілася чамусьці так сумна, так адзінока, быццам ён нешта страціў назаўсёды.

— Дзядзька салдат, я з табой пайду, давяду цябе да конкі, — сказаў хлопчык, гледзячы Кузьме ў вочы.

— Як цябе завуць? — спытаўся Кузьма.

— Васька Шворан.

— Гэта што — прозвішча тваё такое?

— Усе так завуць. — Хлопчык бадзёра шмыгнуў носам і поруч з Кузьмой пайшоў па пыльнай вуліцы.

Ён ішоў і гаварыў, гаварыў, нават не цікавячыся, ці слухае яго Кузьма.

— Я таксама хутка на фронт пайду. Збягу. Тут жыць нецікава. Майго бацьку яшчэ да вайны, калі стачка была, паліцмейстар канём задавіў, а маці памерла. Агонь з рота пайшоў, і згарэла, захлынулася.

— Чаго ж у яе агонь пайшоў? — глянуў на Ваську Кузьма.

— Гарэлку дужа піла. — Васька сказаў гэта спакойна, так спакойна, што ў Кузьмы пахаладзела ўнутры.