Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

На тым месцы за памінальным сталом, дзе мог бы сядзець дырэктар, сядзела суседка, якая ўстала і сказа­ ла, што Цімох Нілавіч быў вельмі добры сусед.

— Я кахала яго, — паднялася побач з ім Дзіяна. — І калі б ён прызнаўся, што таксама… Але… Нават сёння запрасіў і не сказаў. Я не ведала, што памёр… Прайшоў праз жыццё маё незаўважна, пухам яму зямля.

— І ўсё ж нешта ў ім было, калі сэрца спынілася… — уздыхнула сакратарка намесніка дырэктара, якая, як яго­ ная сакратарка, хадзіла з ім паўсюль і нават на памінкі.

Цімоху Нілавічу таксама здалося, што Дзіяна сказала не зусім тое, што павінна была сказаць. Ці, ва ўсякім разе, не ўсё. Чамусьці гэта яго пакрыўдзіла. Ён нават паспрабаваў адсунуцца ад Дзіяны бліжэй на Рэні, але тая ўперлася ў бок ягоны локцем: маўляў, памёр, дык не лезь.

Прычыну, па якой Рэня не захацела туліцца да яго, ён зразумеў пасля памінак, калі зазбіраўся па звычцы дахаты ўслед за Рэняй, а яе ўзяўся праводзіць Сташанскі — і яны амаль на кожным скрыжаванні, як студэнты, цалаваліся. Не зважаючы на суседку, якая плялася за імі. Сташанскі хацеў нават у дом зайсці, але ўдава ўсё ж засаромелася, не пусціла: “Ён яшчэ тут, няхай хоць ноч праміне…”

— Ну што, Цмок?.. — спытаў Сташанскі, калі яны засталіся на вуліцы ўдвух. — Ты цяпер куды?..

Яшчэ з дзяцінства прыстала да Цімоха Нілавіча мянушка Цмок. Ён і не падобны быў на цмока, які з яго цмок? — а вось мянушка так прыляпілася, што і па смерці не адляпіць.

Цімох Нілавіч пацепнуў плячыма: ён насамрэч не ведаў, куды яму цяпер?..

— Можа, да Дзіяны?.. — нібы падказаў яму Сташанскі, яко­ му не цярпелася, каб Цімох Нілавіч сышоў. — Ці да суседкі… Да суседкі заходзіць Цімоху Нілавічу не было чаго. Ён чуў, што амаль ва ўсіх нешта такое бывала з суседкамі, а ў яго — не. Тая, здаралася, прасіла па­суседску то палічку прыбіць, то кран падкруціць, пасля налівала чарку і неяк так глядзела, нечага чакаючы, але Цімох Нілавіч не піў — ён нават на памінках сваіх ні кроплі не выпіў.

— Да Дзіяны, — сказаў Цімох Нілавіч, — і Сташанскі пляснуў яму па плячы:

— Правільна! А то столькі гадоў… — І пацікавіўся, таропка сунуўшы руку на развітанне. — Ты на рабоце заўтра будзеш?

— Мушу быць, — паціснуў руку Сташанскаму, хоць не хацеў паціскаць, Цімох Нілавіч. — Калі гэта я не быў?..

— Хто цябе ведае!.. — пляснуў яму другой рукой па другім плячы Сташанскі. — Неяк і не відаць, калі не раз­ гледзецца, ці ты ёсць, ці цябе няма. няма… І чаму гэта Цмокам цябе празвалі?

— Бо трохгаловы, — адказаў Цімох Нілавіч, якому хацелася адной галавой плюнуць на Сташанскага, другой — агнём на яго дыхнуць, а трэцяй… А трэцяй… Навошта Цмоку трэцяя галава?..

Па дарозе да Дзіяны Цімох Нілавіч заблукаў, бо, па­ першае, была ўжо ноч, а, па­другое, дарогі да Дзіяны ён не ведаў. Блукаючы, незаўважна для сябе выйшаў на могілкі — якраз да свайго грудка. Пахадзіў вакол крыжа з надпісам: Макей Цімох Нілавіч, 11. 11. 1959 ­ 11.11. 2009, — з чаго вынікала, што на гэтым свеце, дзе такія людзі, якія, каб не прастудзіцца пад дажджом са снегам, могуць закапаць труну без нябожчыка, ён пражыў роўна паўвека.

Дождж са снегам скончыліся. Палюбаваўшыся на свой прыгожы, з чорнай стужкай, партрэт, Цімох Нілавіч лёг у кусты, пераначаваў, а раніцай падняўся і пайшоў на работу. Яму яшчэ 10 гадоў заставалася да пенсіі.

19-20. 02. 2009,

Масква-Менск.

Дзіця за сцяной плача і плача. Штоночы. Сілішся не чуць, пад падушкай заціскаеш вушы, але ж хіба за­ снеш пад падушкай з заціснутымі вушамі? І ляжыш, утаропіўшы ў цьмяную столь вочы, і чуеш, не хочучы, не толькі плач дзіцячы, але і ўсё астатняе: як устаюць бацькі, супакойваюць, запальваюць святло, тупаюць на кухню разаграваць поіва, пояць, зноў супакойваюць, па чарзе люляюць і стомлена, раздражнёна вадзяцца, вадзяцца, вадзяцца…

— Ходзіш за ім вечна. Сліні выціраеш.

— Дык ты ж не ходзіш.

— І не буду. За мной не хадзілі.

— Ну і спі. Чаго ўстаеш?

— Заснеш тут.

— Вушы ватай заткні. Ці займей кватэру людскую.

— Кватэру… Мяне з работы хутка пратураць. Цэлымі днямі сонны.

— Я вінаватая?

— А хто? Разбэсціла. Лялечкі, цацачкі, лыжачку за маму, лыжачку за тату. Я вунь…

— Ты, ты! Скрозь ты. І чым ты ўжо такі лепшы?

— Лепшы не лепшы, а катаргі гэтакай бацькі не ведалі. Пад сталом, як сабачаня, на вяроўцы сядзеў, пакуль яны ў полі былі. І нічога, жывы­здаровы.

— І дурны. Толькі і навучыўся пад тым сталом, што гаўкаць…

Спрэчка блізкая да таго, каб перакінуцца ў лаянку, але побач дзіця, нельга, і яны ці сціхаюць, ці ідуць на кухню, зачыняюць там дзверы, праз якія ўжо нічога не чуваць.