Уладзімір Някляеў - Цэнтр Еўропы

А яна рабіла. Першая бегла памагчы, паспачуваць, параіць… Высільвалася, хоць мела ўжо пенсію, на калгас­ най ферме, аддавала — летам, калі трохі лягчэй было — пенсію сваю ў Фонд міру і нават напісала (падбіўшы на гэта, каб граматна скласці, сельсаветаўскую сакратар­ ку) ліст прэм’ер­міністру Англіі, жалезнай ледзі Тэт­ чэр. «Што ж гэта?.. Баба дзетная — і ў адну дудку з амерыканцамі пра вайну трубіць. Падказаць няма каму, каб падумала…»

Аднаго разу — не праз ліст у Англію, на які не дача­ калася адказу, а праз прымаўку бабуліну — праславілі яе ў газеце. Пісалі, зрэшты, не пра яе, і наогул напісанае фельетонам называлася, пісалі пра нейкую прыдуманую бабу Грудзю, якая нібыта надта ж любіла лён церабіць, валакно трэсці і кудзелю прасці, ды з таго прадзіва бе­ лае палатно ткаць, а любіла ўсё гэта яна, як аказалася, дарэмна, бо ў калгасе, дзе ўсё гэта яна так любіла, лён сеяць узялі ды перасталі. І не стала чаго беднай бабе ні церабіць, ні трэсці, ні прасці, ні ткаць. «Што ж цяпер баба Грудзя рабіць будзе?..» — напрыканцы фельетона, як і ў назве ягонай, пытаўся журналіст, і з усяго гэтага толькі адно вынікала: панесла па свеце прымаўку пра бабу Грудзю, як вецер насенне носіць.

— Ведаў бы работу тую, то не пытаўся б, — казала на славу сваю бабуля, але фельетон з газеты выразала і на шафу паклала. Там лісцік газетны, жаўцеючы, і сох разам з мятай і святаянкамі, плакуном і дужэцам, сардэчнікам і дзівасілам…

— А ён табе вянок прывёз, — раптам бахнуў дзед, які ў хвіліну адкрытай ласкавасці ўнука да бабулі аказаўся адзін супроць дваіх.

— Які вянок?

— Апошні. Дамавіна даўно гатовая, так што пара. Намыкаўся я з табой. Чаю зноў не паставіла?

У Андрэя патыліца пахаладзела.

— Ну і жарты ў цябе, дзед…

— Здурнеў пад старасць, — абыякава сказала бабуля.

— Не здурнеў! Каторы дзень кадыхаю — хоць бы хто пачуў, — не здаваўся дзед. — Толькі цягайся ды цягай­ ся, ды ўсё на марозе, бадай на яго…

— Сядай вячэраць ужо, — голасам змоўшчыцы, так, як толькі яна адна і ўмела, калі хацела, гаварыць, сказала бабуля. — Зрабіла я табе твайго чаю.

І дзед абмяк.

— Сказала б адразу… А то драцяны нейкі кашаль, нутро ўсё падраў…

Пасля вячэры Андрэй з бабуляй націралі дзеда гарэл­ кай, захутвалі ў коўдры і аўчыны, паілі зёлкамі. Ноччу дзед спаў спакойна, амаль не кашляў.

Досвіткам Андрэй прачнуўся і першае, што ўбачыў — вянок. «Дзед!» — мільгнула спрасонку думка.

— Дзед! — галяком кінуўся Андрэй у дзедаву бакоўку, але ложак там быў пусты, засцелены, Андрэй выскачыў на кухню: «Дзед!..» — і ўбачыў іх абаіх: бабуля таўкла паранку, а дзед падліваў у саган ваду і аж вядро ўпусціў з перапуду.

— Чаго ты?

— Фу ты! — выдыхнуў Андрэй. — Нічога, сон дур­ны падняў.

— Бо вянок у гумне пакінуў, — падняўшы вядро, сказаў дзед. — І я, як на грэх, забыўся… Нічога нябожчыцкага пры сене не пакідай: на сене сын Божы нарадзіўся. От табе і сон паганы. Добра, што старая па вянок схадзіла, а то горш магло быць.

— Мышы там з пацукамі, таму я і прынесла, каб не згрызлі, — таксама трохі спуджаная Андрэевым крыкам, сказала бабуля. — Толькі не туды паставіла… І не пры чым тут сын Божы, — набрала яна голас на дзеда. — З нерваў яны крычаць, гарадскія.

— Можа, і з нерваў, — згадзіўся дзед.

— А, можа, і не, — і з ім, і сама з сабой не згадзілася бабуля.

Дзед сумеўся.

— З чаго ж тады?

— З таго, што глухіх стала шмат. Не крыкнеш — не пачуюць.

— Я хутка… Я зараз жа яго… — страсянуў галавой Андрэй і пайшоў апранацца.

— Хай пастаіць, паснедаем і пойдзеш!.. — пакрыквала ў адчыненыя дзверы бабуля. — Гэта добра, што ты пры­ вёз яго. Бо ейныя якраз не прыехалі…

— Хто ейныя?

— А ты іх ці ведаеш… Над ложкам картка ў рамцы вісіць. Як тым летам прыязджалі — мы ўсёй раднёй і зняліся. Цябе толькі і не было.

— Дзед, ты ж казаў, што рамка пустая.

— Пустая была, пакуль яна картку не ўставіла. Апрануўшыся, Андрэй падышоў да фотаздымка. На ім — ён пералічыў — сядзелі і стаялі амаль два тузіны ягонай радні, з якіх ён нават паловы не ведаў. І сярод гэ­ тых незнаёмых ці забытых людзей, якія былі яму хай не роднымі, але ўсё ж братамі і сёстрамі, былі пляменнікамі і пляменніцамі, дзядзькамі і цёткамі, Андрэй, спачат­ ку самому сабе не паверыўшы, убачыў і пазнаў сваіх гарадскіх суседзяў: ён, як заўсёды, з сынам на руках, а яна з гаспадарчаю сумкай…

— Бабуля! — паклікаў Андрэй, і калі тая падыйшла, спытаўся. — Гэтыя во, з малым, хто такія?

— Яны і ёсць, нябожчыцы ўнук якраз. Жонка ягоная не з нашых, аднекуль з­пад Воршы ўзяў, як у войску служыў. Дзеўка ладная, адно згуляная. Яны ўсе згуля­ ныя з таго боку.