Васіль Зуёнак: Паіміж небам і зямлёй

Амерыканскі лад жыцця стварыў своеасаблівы тып харакару, асобу, якую ў дапаўненне да homo sapiens можна назваць яшчэ і homo amerycanus. Пакланенне долару (гэтае «рабіць грошы») прывяло да незваротных, магчыма, змен у сферы разумення духоўных каштоўнасцей.

«Гома амерыканус» ходзіць па зямлі, якая трымаецца на трох кітах: уласны дом, уласная машына, рахунак у банку.

Аднапавярховы з мансардай ці двухпавярховы «рай» — з гаражом унізе, з невялічкім газонам ля пад'езда і з лужком-садам з тыльнага боку (дрэў, агародніны не садзяць — няма патрэбы, ёсць кветкі — у аматараў) — такі эталон жылля сярэдняга амеыканца. Як бы мы назвалі, шляхам індывідуальнага будаўніцтва перш за ўсё і вырашаецца тут жыллёвая праблема. Дамы, безуоўна, забяспечаны ўсімі камунальнымі паслугамі. Планіроўа ў асноўным тыпавая: на першым паверсе пакоі агульнага карыстання — гасціная, сталоўка, на другім — спальныя. На кожную душу, па звестках нашага друку, у ЗША прыпадае 57 квадратных метраў жылой плошчы. Зразумела, лічба гэтая сярэдняя — за ёй «хаваюцца» і тыя, хто наймае кватэры ў домаўладальнікаў, і тыя, хто зусім не мае даху над галавой...

«Вы заўважылі, — пытаўся Жорж Шынкар, — чым бліжэй да цэнтра горада, тым большп старых машын трапляецца?.. Чаму? А таму, што жывуць тут бяднейшыя людзі».

«Белае кальцо» атачае горад: асноўная маса белых жыве ў прыгарадах, чорная (альбо каляровая), бяднейшая частка насельіцтва «прыціснута» да ўласна гарадскіх кварталаў. Сёння амерыанца ацэньваюць па адказу на пытанне: «Дзе жывеш? Дзе твой дом?» За гэтым — і бізнес, і поспех, і капітал. Найбагацейшыя людзі Мінеапаліса маюць жыллё ў зялёных зонах лесапаркаў, на берагах азёр.

Участак зямлі, на якім пабудаваны дом Жоржа, абышоўся яму прыкладна З тысячы долараў, а калі б перанесці той пляц на бераг возера, то цана яго падскочыла б да 150 тысяч. Заўважым, аднак, што кошт зямлі залежыць і ад бізнеснай сітуацыі: у цэнтры Нью-Йорка, да прыкладу, на Манхэтэне, квадратны метр плошчы ацэньваецца, кажуць, у 250 тысяч долараў.

Небаскробы сімвалізуюць сёння дзелавы бок «амерыканізму» ці «амерыканскасці», а жыллё — вяртаецца да зямлі (ды, уласна, яно і не адрывалася ад яе, асабліва ў багацеяў, — дастаткова паглядзець на фордаўскія палацы, што зашыліся пад лясныя шаты, каб пераканацца ў гэтым). Цэнтрабежная тэндэнцыя гарадкога рассялення (Жорж Шынкар жыве, напрыклад, на сёмай мілі ад цэнтра Дэтройта) падштурхоўвае неабходнасць мець уласны транспарт, машыну, кожнага, хто працуе. «Інакш, — тлумачыў Жорж, — як бы я штодня дабіраўся да месца працы, калі ўлічыць, што яно — з другога боку горада на такой жа адлегласці». Машыа тут сапраўды не раскоша, а сродак перамяшчэння. З гэтым звязана пэўным чынам і акалічнасць, што бедны, «безмашынны», не можа займець прыстойную працу, дакладней, утрымацца на ёй — круг для яго замыкаецца.

Знешне жыллё амерыканца — без паказной пампезнасці. І ўнутры ўсё разумна падпарадкавана функцыянальнай неабходасці. Апошняе асабліва тычыцца кухні, яе абсталявання і начыкі. Малая механізацыя — тут нязменная памочніца гаспадыні. Ды і наогул розныя сакрэты і сакрэцікі хатняй аўтаматыкі сустрааюца тут на кожным кроку. Пад'язджаючы да дома, Дзік Кэмпбел, нарыклад, націскаў на нейкую кнопку ў машыне, і дзверы гаража самі сабою адчыняліся перад ёй. А вечарам, калі я выйшаў з ванны, забыўшыся выключыць святло, мне тут жа нагадаў аб гэтым сігнал электрагадзінніка, устаноўленага ў галавах. Я, натуальна, не зразумеў яго турботы — аб гэтым ужо толькі тады здагадаўся, калі шчоўкнуў выключальнікам Дзік і патлумачыў: сігнал «адрасаваны» забыўліваму Майклу на ложку якога я спаў.

У меню, зразумела, як і ў нас, цэніцца прадукт натуральны. Ды і ў магазіне гэта адразу заўважаецца па цэнах: вось мяса курыцы, вырашчанай у натуральных умовах, а вось — нашпігаанае рознымі «стымулятарамі» (цэны, ясна ж, адпаведныя — «вілка» ўнушальная!); вось бульба, што расла на гнайку, вось — «на мінералцы»... Як самы вялікі далікатэс (а яно і сапраўды так — рэдкасць надзвычайная!) на абедзе ў Джэфа падаваўся да бліноў сіроп з кляновага соку, пры гэтым Сюзана падкрэслівала, што «вытворчасць» яго не канвеерная: рыхтаваў саматужны майстар. Жорж — хударлявы, падцягнуты, жылісты — як бы мімаходзь (можа, маючы на ўвазе і сябе) з усмешкай падкрэсліваў: «Багатыя — худыя...» (Бо лепш ці, дакладней, лепшае ядуць. Безнадзейна ўстарэў вобраз буржуя — таўстуна з цыгарай у зубах; паўната хутчэй нажытак бедных: эфект бройлераў, курэй у інкубатары, «напампаваных» хіміяй...)