Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

І тут жа — з асацыятыўнай хуткасцю — працягваў ланцужок разваг аб энергетычных шляхах чалавецтва: «Нельга па крыле гэта вырашаць» (значыць, з першага позірку, легкадумна), не ставячы пад сумненне тыя заваёвы навуковай думкі, што дасягнуты зямой цывілізацыяй, аднак на нейкі момант дапускаючы і сумненне: «Калі б хацеў бог, каб чалавек лётаў, ён даў бы яму крылы...»

Такімі кардыяграфія на накрэсленымі штрыхамі (толькі вакол крыла — ад ветрака!) успыхвалі думкі Жоржа — і ўзнёслае захапленне, і цвярозасць пазнання.

А мне тым часам цікава было супастаўляць і параўноўваць, як Уладзімір Лявонцьевіч Бядуля то дапытліва прыглядаўся да лічбаў у табелі на дзённую аплату ў першай майстэрні Генры Форда (з якой пачалася яго бізнесная кар'ера): каму і колькі выпісана; то прыкідваў, як бы выкарыстаць для патрэб калгасага жыллёвага будаўніцтва ўзор дома з грэчаскімі рысамі (порцікі, калоны і інш.) — «Очень интересно с точки зрения архитектуры и внутренней планировки»; то раптам, ужо ад'язджаючы, прасіў Жоржа на хвілінку прыпыніць машыну і пачынаў крокамі вымяаць даўжыню пралётаў — ад слупа да слупа — у фордаўскай агароджы: «А то мне строители говорят...» і г. д.

Жоржу яўна падабалася такая «дзелавая» жылка Уладзіміра Лявонцьевіча, і ён, як кажуць, «падліваў алею ў агонь», расказаюы пра «хала-хуп удачы»: узяў чалавек — выпадкова — звычайную пластмасавую трубку, сагнуў, злучыў палачкай канцы — атрымаўся абруч, — і пайшоў ён круціцца вакол жаночых торсаў, аздабляючы фігуру штодзённымі трэніроўкамі, а вынаходніку — прыносячы мільёны... Так Жорж — можа, нават ужо і падсвядома — выспаведваў нам фордаўскую, амерыканскую веру, сцвярджаў прадпрымальніцкую філасофію: як можна — кожнаму роўныя магчымасці — разбагацець, зрабіць пры ўдачы з долара мільяры... Толькі не да ўсіх — і Жорж добра знаў гэта — паварочваецца тая ўдача. Не кідаецца яна ў абдымкі да першага сустрэчнага. Бывае, што здраджвае і самому Форду. Задумаў Генры выпусціць машыну з назвай па імені сына — Эдсл. Ды ідэя правалілася. Не набыла машына попыту ў пакупнікоў. Толькі і засталася ад яе памятка: калі нейкая задума правальваецца, кажуць: «Эдсл».

Наогул любяць амерыканцы нейкую сімвалічную загадкаасць, таямнічасць, а з імі і ўзнёсласць у назвах — на шыльдах, на рэкламных шчытах, у розных інфармацыйных надпісах. Едзеш — і раптам на воданапорнай вежы чытаеш: «Новая надзея». Што б гэта значыла? Можа, нагадваюць словы аб штодзённых магчыасцях на поспех? Абуджаюць дух у тых, хто зняверыўся? Ці проста даюць прычыну пахваліцца: «Я піў ваду з «новай надзеі»?..

Альбо раптам на газоне перад звычайным, як і многія суседнія, домам выступае шыльда-паказальнік: «Кантынентальная віла». Ну ясна ж, трэба разумець: будыніна — найпершая і найгалоўнейшая на кантыненце!

Ці вось такая назва клуба ў Дэтройце (а, дарэчы, амерыканец — зусім ужо і за паўнацэннага не лічыцца, калі не ўваходзіць у які-небудзь клуб, — хай сабе прыхільнікаў тэорыі кубічных яек — абы клуб!) — гучная і эпахальная: «Цэнтр рэнесансу» — будыніна, дзе было аб'яўлена калісьці эканамічна-прамысловае адраджэнне горада і куды збіраюцца сёння яго «бацькі» — бізнесмены. (Жорж чамусьці настойліва называў замест «возрождение» — «возбуждение» ці «развозбуждение» і стараўся пераканаць мяне ў правільнасці сваёй «версіі», з чым я ўрэшце з усмешкаю пагадзіўся: таксама сэнс ёсць.)

А цяпер паўтару: не здзіўляйцеся бясплатнаму (у краіне бізнесу!) музею — і працягну: здзіўляйцеся парадаксальнаму «дзіву» амерыканскага характару, — тут павароты і віражы сапраўды бываюць для нас невытлумачальныя. З той жа платай... Суседка майго гаспадара Джэфа Попа, дама рэспектабельная (муж — выкладчык універсітэта) і смяшліва-вясёлая, — Нэнсі Джэйсан — падчас сяброўскай вечарыны расказвала (найбольш звяртаючыся да мяне, каб пахваліцца сваім «дзелавым» спрытам), як правярнула яна адну «бізнесную» справу. Вось яе сюжэт.

Прыходзіць да Нэнсі знаёмы і здзіўляецца з нейкай дзвярной замочна-зачыняльнай навінкі — з адмысловай сігналізацыяй, фіксацыяй і г. д. Пытанне Нэнсі: «Хочаце мець такое ж прыстааванне?» Адказ: «Хачу...» — «Тады давайце трыста долараў, ваш дакладны адрас і праз два дні будзеце мець тое ж, што маем мы...» Праз два дні да знаёмага прыходзіць (маецца на ўвазе — прыязджае) майстар, падключае сістэму. А Нэнсі з радасным смехам расказвае сёння, што палову з той сумы яна пакінула сабе — у якасці камісійных, за паслугу ці за арганізацыю справы, — як хочаце называйце. Яна «зрабіла бізнес» на інфармацыі, якую мела і якой не меў яе знаёмы, таму і прыйшлося яму раскашэльвацца. Можаце быць пэўныя: валодаў бы ён гэтай інфармацыяй — усё было б наадварот. І ні ў каго не выклікае гэта здзіўлення, усё ўспрымаецца з натуральным разуменнем. Праўда, сума «бізнеснай аперацыі» нязначная, і паведамленне гаспадаровай суседкі сутраалася ўсяго толькі паблажлівымі (і як вясёлы прыклад для мяне) усмешкамі, — радасць Нэнсі была наіўна-дзіцячай, падобнай таму стану, калі знаходзіць нехта на тратуары ці на дарозе рубель (у нашым выпадку — долар). Незапланаваны, так сказаць, прыбыак. Смяяліся яшчэ і з мяне, з маёй «не разумнай», «не дзелавой» паралелі: у нас бы, тлумачыў я, наша гаспадыня замка на пытане знаёмага пачала б адразу тлумачыць: у якім магазіне ці ў якой майстэрні з'явілася такая прылада, такі цуд, як туды пазваніць, як даехаць. І ўсё за адно толькі «дзякуй». Смяяліся з мяне, я смяяўся з іх. А мой перакладчык Саня падводзіў пад гэтую з'яву эканамічную «базу», тлумачыў, што дама папрацавала не толькі на ўласны бізнес, але (хай сабе драбнюткай кропляй) і на росквіт Амерыкі, бо, дапамогшы збыць тую замочна-сігнальную навінку, дапамагла зарабіць яе вытворцу — стварыла рабочае месца, рабочую адзінку. А ў гэтым — эканамічны фундамент вольнага прадпрымальніца. Такая вось філасофія... Уласна, гэты вясёлы прыклад успрымаўся ў нашай кампаніі з сур'ёзным разуменнем яшчэ і таму, што бізнес на валоданні інфармацыяй з'яўляецца справай жыцця і дзейнасці майго часовага і добразычлівага гаспадара Джэфа Попа. Кампанія, якою ён валодае (напалову), тым і займаецца, што збірае і прадае інфармацыю.