Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Такою сардэчнасцю прасветленыя вершы Віктара Шніпа.

Недзе ёсць на зямлі чалавек, напаткаўшы якога праз многія зімы і леты, жанчына, цяпер ужо сталы празаік, паклікала на дапамогу паэтычную музу, каб справіцца са сваім хваляваннем, прыгадаўшы сябе ў шаснаццаць (ці хай сабе й дваццаць) год... Паклікала дзеля гэтай маўклівай размовы (ці муза — тая, юная, — паклікала яе? — якая розніца!..)

І хочацца пазайздросціць таму, невядомаму, і вядомаму толькі ёй, жанчыне, чалавеку, да якога скіраваны гэтыя — не, не словы — а гэтае дыханне-ўспамін (дыханне ў рытме рэха: «шэпчацца жыта. Так: шэпчацца жыта», «а ты мне ні слова — ні слова», «ты помні мяне — моўчкі помні»), і паспачуваць яму, такому адзінокаму сярод жытняга поля, падзякаваць Богу, што застаўся з ім — ад нечаканасці спаткання — толькі ягоных «вачэй пакутлівы сполах», і не пачуў ён, пэўна, куды больш пакутнае і горкае шкадаванне: «Я магла б нарадзіць табе дзетак...», сказанае, аднак, іншым разам, бо — у іншым вершы... А прамоўлены яны — і адзін, і другі — Нінай Маеўскай, як вытаптаны тым жытнім полем. Услухацца толькі ў гэтае калыханне (паўторым цытаваныя радкі)!.. Сапраўды, як жытняе поле пад ветрам, дзе мора каласоў — і ніводнага твайго... Як думы жанчыны на ветравеях жыцця.

Лета ў прыродзе і лета як момант шчымлівай згадкі пра вясну, куды не вяртаюць дарогі, лета з высненаю вясною і выснаванае — не вясновым вопытам: «Не любіць лета адзінокіх...» Гэта прамаўляе паэтэса Ала Петрушкевіч вершам класічнай формы — трыялетам — і тут жа ясніць думку суседнім верлібрам, нялёгкі, перарывісты пульс якога спароджаны душэўным настроем:

Простыя, няхітрыя словы. Але гэта той выпадак, калі кожны (ці амаль кожны) верш хочацца — не, не зусім тое: трэба — цытаваць. Інакш немагчыма: гэтае ціхае віраванне, гэтую стыхію, затоеную ў бруенні лірычнай плыні, нельга перадаць іншымі словамі, апроч тых, якія ёсць — вось тут, у гэтых радках, у гэтай невялічкай аб'ёмам кніжачцы — «Пярсцёнак».

Што ж тут дзіўнага — так бывае з сапраўдным пачуццём, з яго выявай — паэзіяй...

Вось паспрабуй трансфармаваць на мову логікі, зразумей гэтае прабачэнне жанчыны, самотнай у сваім леце. А зразумець трэба. І той, да каго прамоўлены гэтыя, словы, той вецер — з воляю сваёю — зразумее...

Можна здзівіцца, але зганьбіць не паспяшаемся — бывае і такое:

Гэта, можа, якраз тое, што смяротна адчувае жанчына, ды баіцца — нават самой сабе — прызнацца. Ці саромеецца... А ў гэтым адчуванні - як у толькі што прамоўленых радках рускай паэтэсы Веры Паўлавай, — покліч жыцця, зарука вечнасці... Так разумее паэтэса. З ёю і з яе вершамі, аб чым у свой час паведамляў штотыднёвік «ЛІМ», мелі магчымасць сустрэцца і філфакаўцы Белдзяржуніверсітэта: «Агульнапрызнаны эратызм яе паэзіі мяжуе з ненарматыўнай лексікай, але і апошняя страчвае магнетызм табу на нецэнзурнасць пад вытанчанасцю яе параўнанняў і лаканізмам формаў...» — нічога не скажаш: таксама «вытанчаная» слоўная канструкцыя ў аўтара водгуку — дзеля «ўтрымання курсу» паэтычных «акцый»... Марныя старанні... «Апраўданні» не патрабуюцца...

Дык вось: «той» ці «тое» (пра «каго» ці пра «што» ў Паўлавай) якраз і ёсць бяссмерце. Віртуальнае, праўда, але ж... Сказана: «За мною бессмертие гонится...» Гоніцца — «сделать любовь»...

Пагодзімся: гэта штосьці зусім іншае, чым «на свеце было толькі двое» з ягонай цнатлівасцю. Аднак стаўкі, паэтычныя стаўкі, зроблены. Менавіта яно, бяссмерце, «овеществляется», пераўвасабляецца, ператвараецца ў пэўнага мужчыну, каб зрабіць усё тое, пра што ў вершы... Прызнацца, яму, такому, не пазайздросціш. Але ж, пэўна, ён ёсць.

І яго чакаюць...

Калі б усё было добра, можа б і гэтыя вершы не нарадзіліся. Але ў паэтаў «усё добра» не бывае. І не будзе, ім гэта супрацьпаказана. Калі ж наадварот, то будзь сабе кім заўгодна: шаўцом, краўцом, машыністам, кадэбістам, зацейнікам, «парцейнікам», — але не паэтам...