Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Гэта набліжалася не тая, набліжалася іншая — прыгажуня з адметным фізічным калецтвам — кульгавасцю...

«Я не быў з ёю знаёмы, але ведаў пра яе ўсё (акрамя, вядома, яе любімага еўрапейскага места)!»

Вось цяпер і ўспомнім тое «няведанне» ў шчасці і гэтае «веданне» ў няшчасці.

Для шчасця можна не ведаць нічога.

У няшчасці будзеш ведаць усё. Усё спазнаеш воляю няўмольнага лёсу.

І паэт сведчыць гэта: той, гімназічны, па сутнасці, «жарцік», тая невідушчасць шчаслівага, руйнуецца, закрэсліваецца відушчасцю чалавечай трагедыі:

Вось так: выяўляецца, што і ў паэта ёсць пытанні, хоць сказана было: «Я... ведаў пра яе ўсё...» Дарэчы, і пачыналася сустрэча з пытання: «...Хто ты?.. Адкуль?..» — пытання зусім не абавязковага, дзяжурка нікчэмнага перад усім, што ведае яна ў сваёй трагічнай прыгажосці...

Асцярожна заўважым: ці не варта было б памяняць гэты неаспрэчны клічнік на знак пытальны?.. «Існы момант» — ён «ад паэта». А існасць, у прыватнасці яе існасць, несумненна ж мае і тое, што было, і тое, што будзе. Існасць жанчыны бязмежная — не сваёй зямной асуджанасцю, а зорнай непрадказальнасцю, касмічнай верай у сваю наканаванасць.

І ці не таму на шкадобнае паэтава: «Добры вечар, спадарыня... Дайце руку... Будзе добра нам тут, у «Іспанскім кутку...» было «ў адказ усё тое ж — маўчанне і боль...» Не — зусім не з прычыны, што «скрыпка змоўкла, і пахне адно каніфоль»... Тут тоіцца штосьці іншае... Яна — не для шкадавання. Яна — самавыява разумення, нашаптанага Богам: прыгажосць не бывае кульгавай... Прыгажосці кульгавай няма.

А паэт? Сустрэўшыся з сябрам, з якім «не бачыліся сем доўгіх месяцаў», не стаў (прадчуванне яе прыгажосці!) «расказваць пра шчаслівую гімназістку і кульгавую красуню...» «Мы доўга не размаўлялі як паэты, таму гаворка наша адразу ж набыла паэтаграфічныя рысы»...

Што ж, гаварыце, гаварыце, паэты...

А прыгажосць з пагардаю не падала руку... Не будзьце ў крыўдзе: прыгажосць вышэй таннага жалю. І таму — вышэй паэзіі...

Зрэшты, № 26 ёсць непасрэднае сведчанне таго, што існуе яшчэ і нумар 27, а там... і 100, і 100 ў эннай ступені...

або падвойная перспектыва радка

Напэўна, спачатку неўсвядомлена, ды так яно, хутчэй што, і ёсць, бо іначай як жа з паэзіяй можа быць? — але пачынае акрэслівацца пытанне: адкуль гэты сустрэчна-паралельны, люстраны, рух? Ад сумежнай рыфмоўкі? Магчыма, як у вершы «Шлях Максіма Гарэцкага»:

Розныя сэнсавыя і лагічныя сувязі яднаюць паралелі двухрадкоўяў: прычынна-тлумачальныя, узмацняльныя, пабуджальныя, пярэчлівыя і сумоўныя... Але несумненна: радок як бы дагукаецца да радка, шукае і чакае сваё рэха... Спрыяе гэтаму іх непасрэдная блізкасць, абвостраная судакранальнасць, змацаваная сумежнасцю рыфмы. І ўсё ж, магчыма, — і найбольш верагодна: спосаб арганізацыі верша яшчэ не ўсё вызначае. Ён толькі знешняе выяўленне, сігнальны знак чагосьці карэнна-сутнаснага, пакліканага не адно толькі фармальнымі высілкамі...

Згубіцца ў восеньскім густым тумане, Нібы згарэць у восеньскім агні, Нібы разбіцца на аэраплане, Упаўшы з неанёльскай вышыні...