Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Усё гэта было так даўно — і гэтак нядаўна. Скажам, як у казцы: трыццаць год, і паўгода, і яшчэ адзін дзень... Мы хадзілі тады, студэнты-бульбакопы, вуліцаю вёсачкі Сініло, кватаравалі ў бывалага дзеда Альшэўскага, слухалі яго — ледзь не мюнхаўзенаўскія — легендарныя ўспаміны (пад яго ж, «самагонны», кілішак), любілі пасядзець на скацістым узвалку, ля ўзнохсжа якога перамывала пясок яшчэ светлая і яшчэ рыбная Свіслач, і не здагадваліся ці не зважалі, што недзе зусім блізка, побач амаль, толькі вышэй па цячэнні, месціцца беларускі Парнас — Каралішчавічы — Дом творчасці пісьменнікаў. Не ведаў дзед Альшэўскі, што і мы тое-сёе папісваем, а то парасказаў бы, відаць, нямала і каралішчавіцкіх гісторый ды прыгод (а ў яго іх мерана-нямерана было — на любы «кручок») — пафантазіраваў бы «настаўлення маладзёнаў дзеля...».

А што да нас — то нам і сапраўды няблага тады было — нават лацвей! — і без Парнаса. Гэта сёння неяк павялося: «стварыўшы» два-тры вершы, бегчы з працягнутаю рукой да жывога класіка — паздароўкацца ці папрасіць?.. — хаця б рэкамендацыю ў Саюз пісьменнікаў...

Аднак забудземся на гэтыя «трыццаць год і паўгода», пакінем сабе адзін дзень, каб зрабіць тое, што робім цяпер не так ужо часта: сядзем зноў на тым крутым беражку і пагамонім, а то і памаўчым, прыслухаемся да асенняга вераснёвага надвячорка...

Мякка падае на дол у недалёкім садку, неяк аж сакавіта гупнуўшы, яблык, пэўна, антонаўка, і лёгка выпрамляецца прыгнутая толькі што фунтовым цяжарам галінка — чутно, як шарханулася... Дзесьці на лужку, пазвоньваючы цуглямі, нязлосна (паверхі на паўтара) робіць вымовы гнядзьку дзед Альшэўскі. У расшпіленай, як заўсёды, на два гузікі зверху — каўбойцы, з поўным вядзерцам вады падымаецца ад рэчкі Сеня Блатун, сябра наш, аднакурснік, паэт-летуценнік. Ён ідзе, набліжаецца, вырастае, як з глыбіні, з-пад зямлі (мы яшчэ не ведаем нічога таго, што будзе, яно гэтак толькі здаецца) і нешта насвіствае. Загадкавае, як асенняе развітанне з нядоўгім вераснёвым днём, шчымлівае і зразумелае аднаму яму...

Паслухаем вечнасць...

А яна ў кожнага з нас, дваццацігадовых, а то і маладзейшых, была свая, з дакладным адрасам, канкрэтным абліччам. Кожны нёс яе ў сэрцы як часцінку роднага кутка, бацькоўскай хаты, як голас матчынай песні, як подых першых спатканняў... Вечнасць была рэальнасцю, якую асабіста ніхто не звязваў з часам: яна заставалася ўсяго толькі філасофскай катэгорыяй, якая патрабавала семінарскіх ды заліковых тлумачэнняў А ў астатнім вечнасць была сама па сабе, а час — сам па сабе. Яны змыкаліся хіба толькі ў тым, што часу ў нас, як кажуць, была цэлая вечнасць (за выняткам сесій, калі яго, здаецца, заўсёды ў абрэз, катастрафічна мала, прынамсі не хапае аднаго дня). Мы плавалі ў вечнасці, як рыба ў вадзе. Мы мелі на гэта права, бо юнацтва — само вечнасць...

Генадзь Бураўкін (а ён якраз і ёсць адзін з дзейных удзельнікаў таго вераснёўскага юнакавання і роздумаў), сын старажытнай Полаччыны, з першых паэтычных крокаў адчуваў, дзе яно — вечнае:

Гэтае запрашэнне-заклік (праўда, чамусьці ўпарта — ці не з першага чытання? — сядзіць у памяці: «Не шукайце экзотык за морамі» — замест «красы»...) мае ўсе падставы, бо «тут пад кожным курганам і каменем — ці быліна, ці казка чароўная», а яшчэ «тут на кожнага закаханага салаўёў па чатыры тузіны»!.. Так. яны сыходзяцца — вечнасць-гісторыя і вечнасць-юнацтва. І для Генадзя Бураўкіна гэта паэтычная еднасць дзвюх стыхій стане вызначальнай. Прыгадаем: Скарына, Каліноўскі, Купала, Чэ Гевара, Гагарын, Хатынь, Асвея... — зоркі і вехі на шляхах гісторыі сталі зоркамі і вехамі натхнення паэта, як і лёс яго аднагодкаў, пакалення дзяцей вайны, сэрцам і вуснамі якога сказана тэстаментнае — да роднай зямлі, да Беларусі: «Сто разоў кожным нервам сваім, кожнай жылкаю перажыў я твой мужны і велічны лёс... Я — пясчынка твая. Я — крывінка твая...» І сонечна-юнае: «Сёння я незвычайна радасны, ну, не хлопец — усмешка адна: цеплынёю дваццаціградуснай абагрэла мяне вясна... Я іду — дваццацігадовы, і дзяўчаты глядзяць на мяне...»

Такі дыяпазон душэўнага настрою Генадзя Бураўкіна — ад верша-прысягі да верша-гарэзніка — хочацца асабліва падкрэсліць яшчэ і з прычыны звыклага ў крытыцы нашай «ярлыкавання»: як пайшла з чыёйсьці «лёгкай» рукі гуляць па рэцэнзіях ды артыкулах атэстацыя, што ён паэт адкрытага грамадзянскага пафасу, трыбуннага напалу і гучання (што само па сабе і някепска, і небеспадстаўна), дык і па сёння трымае ў «крытычным цені», бадай, ці не палову зробленага ім у творчасці.