Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

А якая канцэнтрацыя вобраза (тая, барадулінская, шматступеньчатая, пра што гаварылася напачатку) у двух радках пра Пушкіна:

Сатырычна-гумарыстычны пласт кнігі — «Загоншчыкі славы» — склалі вясёлыя мініяцюры, сяброўскія пажаданні, вершаваныя гумарэскі, гнеўныя рэплікі — словам, Барадулін у сваёй стыхіі. Гэта шматаблічны, усмешлівы і насмешлівы, казытлівы і бадлівы, прыбарысты і прыпірысты свет: знаёмых — названых па імені, і знаёмых — «інкогніта», здагадайся, маўляў, сам. Тут ёсць знаходкі непаўторна-трапныя — раз і назаўсёды. Адно слова — і закончаны вобраз-характарыстыка са знакам «Зроблена Барадуліным». Вось як, скажам, дзьме ў барадулінскую сатырычную дудку слова звыклае, пастаўленае ў пэўны кантэкст, высвечанае сугуччам са словам іншым (за якім стаіць адпаведны «крык» моды і ўяўнага прэстыжу):

Удала зажылі — цяпер ужо сваім асобным жыццём — усмешкі-перасмешкі да спектакля купалаўскага тэатра «Ажаніцца не журыцца». Права ў іх «на самастойнасць» бясспрэчнае і пацвярджаецца хаця б вось так:

Бліскучая, непараўнальная тэхніка (просьба дараваць «патэтыку», але ж іншым спосабам захаплення не выказаць) і такая трывалая жыццёвая прадметнасць!..

Багатыя на разнастайнасць нізкі вершаў, навеяных сустрэчамі ў іншых краях. Пра барадулінскія «радкі дарог» колькі слоў было ўжо сказана. Падкрэслім жа цяпер найперш тое, дзеля чаго і разгарнулі мы кнігу «Амплітуда смеласці»: ва ўзбуйненым, набліжаным плане пабачыць самае дабраіснае і дабратворнае, самае вызначальнае і, скажам, барадулінскае ў паэзіі Рыгора Барадулін. Так, яно выразна бачнае і тут, у «замежных» паэтычных вандроўках «Амплітуды смеласці»: паэт і захапляецца пабачаным вачыма падарожніка, і паглыбляецца ў далёкія пласты гісторыі народаў, але — з неадменным «фірменным знакам»: палёт паэтычнай фантазіі заўсёды знаходзіць трываласць зямнога грунту. І ў лучнасці з імі. — сур'ёзная ўсмешка, назавём гэта так. Вось яна, гэтая еднасць — у вершы «Сем адказаў рэха» (з балгарскага цыкла «Восень на Віташы»):

так і не знайшлося месца, каб «перапыніць» верш! Ды і дзе ты яго, гэтае рэха, перапыніш, зловіш на паўдарозе, пакуль яно само не ўпадзе на дол — і рассыплецца іскрамі хараства, падгалоскамі-перазвонамі: хо-ра-ша!..

Такая яна, амплітуда кнігі Рыгора Барадуліна — ад шчырай, пранікнёнай лірыкі да сатыры гнеўнай, з'едлівай. «Амплітуда смеласці» — гэта і амплітуда пошуку, і амплітуда грамадзянскай зацікаўленасці жыццём, яго клопатамі, праблемамі. «Амплітуда смеласці» ў паэта падмацавана добрай, устойлівай надзейнасцю крыла. «Амплітуда смеласці» — своеасаблівы паэтычны аўтапартрэт Рыгора Барадулін.

3. Дзве страфы — дзве пярынкі...

Паэты вырастаюць на зямлі дзе радзей, дзе гусцей. І на гэта, пэўна ж, ёсць свае прычыны. Ці яны нашыя, зямныя, ці касмічныя, боскія?.. Ніхто не рабіў спробы разгадаць гэта. Ды і наўрад ці разгадае: чаму прыкладам, Ушаччына (ды і ці толькі яна, — а Случчына, Уздзеншчына, ды й хаця б зусім «лакалы-іа» — Давыдгарадоччына...) дала цэлае суквецце выдатных талентаў?

Але несумненным застаецца адно: паэзія нараджаецца як бы нечакана і найперш, мабыць, для самога творцы, для самога паэта. Такой жа застаецца яна і для чытача — нечаканай і пастаяннай, аднойчы і назаўсёды. І будзеш стаяць у здзіўленні і думаць: адкуль што ўзялося?.. Як тая мінога з вясёлага дзіцячага — у адну страфу — вершыка:

От жа і ўсё проста — і гэтак хітра: паспрабуй спецыяльна, запраграмавана, прыдумаць такое. Не ўдасца. Тут патрэбна іскрынка азарэння! І яна ўспыхнула аднойчы ў свядомасці, а хутчэй у падсвядомасці паэта Рыгора Барадулін, і ён прамовіў гэтыя радкі — і, відаць жа, сам радасна здзівіўся: адкуль яна, з якіх глыбіняў ці завадзяў, выплыла тая мінога?.. І нас, чытачоў, здзівіў: от жа столькі год — дзесяткамі лічы — стаіць неадчэпна перад вачыма, у самым добрым сэнсе, вядома, задуменнае стварэнне, збянтэжанае раптоўным пытаннем: «Дзе твае, мінога, ногі?..» А д'ябал іх ведае! І вадзянік не падкажа... Вось няма і не было ніколі тых ног, а стой і думай: дзе яны?.. Думаў я з малым сынам, цяпер думаю з малым унукам... А мінога ўсё тая ж — і ўсё думае, думае з намі...