Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Першы раздзел — «Карэнне аблачын» — вядзе нас шляхам паэтычнага роздуму над самымі рознымі — простымі і складанымі — праявамі жыцця, вядзе сцежкамі памяці, дарогамі сяброўскіх сустрэч.

Вось лірычны, вынашаны ў глыбінях сэрца, выпакутаваны маналог, што прамаўляецца як бы самому сабе, але звернуты перш за ўсё да іншых, тых, хто, магчыма, не спазнаў яшчэ перажытага аўтарам:

А цяпер — увага! — прыпынімся на хвілінку: мабыць, нават толькі дзеля гэтага аднаго варта было пабачыць «крыло амплітуды» — у палёце!.. І дзе тут утрымаешся, «аб не падказаць: глядзіце, як на «чатырох вуглах» асноўнай рыфмоўкі: жывыя — завые, бацькоў — слупкоў «кладзецца» яшчэ адно звяно — рэхам: бацькоў — вякоў, коміны — анікому ён (ды плюс яшчэ: «адчай вякоў — гайнёй ваўкоў»)... Не выпадковае «шматгалоссе» — а высвечванне слоў і думак асноватворных. Гэта тыя галоўныя зоркі, па якіх мы вызначаем сузор'е зместу...

А вось — побач са шчымлівым, па-народнаму стрыманым роздумам — публіцыстычна-трывожны, да болю напяты позірк на сённяшнія праблемы грамадзянскага кшталту:

Пытанне не выпадковае. Пытанне і асабіста-чалавечай, лакальнай, і агульнай, сацыяльна-гістарычнай важнасці. Былі гарачыя (а дакладней — бязглуздыя) галовы, што імкнуліся спісаць з рахунку многія тысячы вёсак з жывымі людзьмі ў катэгорыю «неперспектыўных», адміраючых. І паэт бачыць адзіна правільную выснову: «На ўсё, што будзе, што было, адкажа час без нашай спешкі...» Не ў асуджэнні жывой вёскі на «бесперспектыўнасць», а ў яе адраджэнні — шлях, які падказвае само жыццё. Шлях, адчуты таксама і сэрцам паэта.

«Хат болей, чым людзей...» Ёсць і яшчэ адзін бок з'явы, бо «дасюль у кожнай хаце яшчэ жыве вайна». Старэюць хаты, старэюць і адыходзяць людзі, ды не старэе памяць. Яна вяртае і вяртае паэта ў той трагічна-вогненны час. «Балада жаху» — усяго чатыры радкі — і жыццё, няздзейсненае, непражытае, як напамін, як заклік зрабіць усё, каб такое больш не паўтарылася:

Рыгор Барадулін стварае галерэю вёсак, людзей, лёсаў партызанскай Ушаччыны («Былая вёска Аралля», «...Мама, я паслухаю шпакоў...», «Цётча», «Партызанка»). Некаторыя з гэтых вершаў перарастаюць у вершаваныя апавяданні-партрэты («Піліп»), Вобраз музыкі Піліпа выпісаны ярка, каларытна, з дэталёвай, вартай узораў сапраўднай мастацкай прозы, увагаю:

Сапраўдная апавядальная гісторыя разгортваецца — з сюжэтам-лёсам. Рыса, характэрная для творчай асабістасці Рыгора Барадуліна: проза жыцця знаходзіць мастацкае выяўленне па законах высокай паэзіі: Красунь у лес ад плётак

Сюжэтныя павароты-нечаканкі, дэталізацыя — усё гэта, штрых за штрыхом, распавядаюць жыццяпіс простага чалавека ў самых лепшых традыцыях (няхай не будзе гэта «абразай» у трактоўцы сённяшніх модных літкрыкуноў) рэалізму...

Трапнымі характарыстыкамі і назіраннямі пазначаны і літаратурныя вершаваныя партрэты, створаныя Рыгорам Барадуліным. Адзін пералік імёнаў, да якіх звяртаецца паэт, унушальны і выклікае цікавасць: Броўка, Панчанка, Куляшоў, Пысін, Быкаў, Караткевіч, Бураўкін, актрыса Марыя Захарэвіч... Вядома ж, не ўсе вершы, прысвечаныя гэтым і іншым дзеячам літаратуры і мастацтва, раўназначныя і па задуме, і па спосабах і глыбіні яе вырашэння. Але заўважым галоўнае: тэндэнцыю руху, «вырастання» звычайнага літаратурнага і сяброўскага экспромту-паслання з тае ці іншае прыватнай прычыны да грунтоўнага псіхалагічнага высвятлення вобраза, да аналітычнага абагульнення, зразумела, сродкамі паэзіі, а не крытыкі. Як гэта бачым, напрыклад, у адным з такіх твораў — «Чытае вершы Захарэвіч», дзе зліліся ў непарыўную мастацкую цэласнасць і штрыхі біяграфіі гераіні, і яе творчае акрэсленне, і лёс...