Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

Размах фантазіі, палёт гумарыстычна-сатырычнай вынаходлівасці, можна пераканацца, трыумфуе ў гэтых нешматслоўных «карацельках»:

Вясёлае крыло барадулінскай музы ўзлятае і над кніжкамі, адрасаванымі дзецям: «Мех шэрых, мех белых», «Ай! Не буду! Не хачу!», «Што было б тады, калі б?», «Ці пазяхае бегемот?» Тут збіраюцца і займальны верш, і зманлівая казка, і павучальна-дасціпная азбука, і жарт, і скорагаворка, і загадка... Тут жывуць хлопчыкі і дзяўчынкі, сур'ёзныя і смяшлівыя, жыве адкрыты насцеж цудоўны свет птушак, звяроў, дрэў... Паэтычнае слова Рыгора Барадулін абуджае юную фантазію, кліча, запрашае да творчасці. А яшчэ — раскрывае лад, багацце, музычнае шматгалоссе роднай мовы. Ну вось хаця б такі гукапіс:

І весела, і займальна, ды яшчэ і павучальна, гэтак неўпрыкмет, але па ўсіх правілах дарожнага руху: «Не спяшайцеся...» — шэпча шаша...

Неяк незаўважна зноў мы апынуліся ў дзяцінстве, зноў перанесліся да крыніц, да вытокаў. І чуем маладзі ковы голас Рыгора Барадулін:

Дома — не проста ў сценах, са страхой над галавою — для жылля, а ля святога агменю, дзе жыве матчына душа, дзе дыхае ўсё памяццю і дае апірышча ў гэтым свеце...

2. Крыло..

Трываласць «апазнавальных знакаў» паэзіі Рыгора Барадулін выключная. Схільнасць яе да шматступеньчатых асацыятыўных пабудоў, артыстычная вынаходлівасць у абыходжанні са словам, арганічнае ўпляценне (а дакладней, своеасаблівае мастацкае цытаванне) фальклорнага матэрыялу — ад яркага выслоўя да цэлай песні ці сюжэта, энергічнасць і гнуткасць рытму (у сэнсе яго адпаведнасці зместу), незаштампаванасць рыфмы (нават непрыкрытая, яўная падкрэсленасць пошуку нечаканых сугуччаў, калі дыктуецца тое мастацкай неабходнасцю), — здаецца, усё гэта даўно і добра вядома. І, аднак, не перастаеш здзіўляцца імкненню паэта знаходзіць усё новыя і новыя фарбы: для паэтычнага ўзнаўлення жыццёвага матэрыялу. Выдае, яны прыходзяць да Барадулін адначасна: пабачанае, адчутае — і выяўленае ў вершаваных радках і строфах. Відаць, так яно і ёсць, відаць, да органаў пачуццяў, дадзеных усім нам прыродай, каб знаходзіліся мы ў пастаянным кантакце з навакольным светам, тут яшчэ дадаецца феномен пачуцця вышэйшага — паэтычнага, акумулюючага, галоўнага над усімі астатнімі, першаснымі.

І ўсё глыбей і выразней акрэсліваюцца — не цэнтрабежнаю сваёй, а цэнтрапамкненнем — дзве прынцыпова раўназначныя дамінанты паэтычнага таленту Рыгора Барадулін: лірычная і гумарыстычна-сатырычная. Невыпадкова паэт апошнім часам рашуча пайшоў (у адрозненне ад ранейшай практыкі) на аб'яднанне гэтых плыняў пад адзінаю кніжнай вокладкай (а як жа «супрацівіцца» іх крэўнай узаемазалежнасці?!). Такі падыход выглядае і слушным, і па-мастацку перспектыўным. Пра гэта сведчыць і кніга паэта з яскравым падзагалоўкам-вызначэннем — «і лірыка, і гумар» — «Амплітуда смеласці». Праўда, «дэмаркацыйная лінія» ўсё ж асцярожліва захоўваецца: дзве «жанравыя дзяржавы» выступаюць у выглядзе асобных раздзелаў — «Карэнне аблачын» («чыстая» лірыка) і «Загоншчыкі славы» («чыстая» сатыра). Думаецца, ці не варта было б пайсці смялей на «знішчэнне» граніцы? Бо прырода барадулінскага таленту — зноў падкрэслім! — такая, што ў тую «чыстую» лірыку абавязкова ўскочыць «чортава рабрына» гумару. Ставіць тут памежныя слупы вельмі цяжка. Ды й прыгадаем класіку (Пушкін, Гейне, Купала...) — штосьці не згадваецца там гэтай, спецыяльна выстаўленай, «памежнай службы»...

Аднак будзем «танцаваць» ад той «печы», якую склаў Барадулін.