Васіль Зуёнак - Паіміж небам і зямлёй

А святло радасці было ў томе.

І я надарыўся быць пры ім — і пры ёй: і пры томе, і пры светлай радасці...

Быццам на цёплай траве ляжаў, на лугавіне, яшчэ не кранутай касою — у мятліках і красаванні. А глядзеў — у неба...

І светла было на душы, і радасна...

Такое было чытанне...

А том быў — першы, з пяці братоў — гэтакіх жа асмужана-загарэлых, па-зямному дужых і па-нябеснаму ўзнёслых...

А Вам, Іван Антонавіч, чаму пра гэта ўсё кажу, — няцяжка здагадацца...

3. Снежная імпрэсія

На цэлым свеце — белы снег,

на ўсіх палях і дахах...

Геніяльны верш Міхаіла Юр'евіча Лермантава «Выхожу один я на дорогу...» асабліва прыводзіць у захапленне радкамі «Ночь тиха. Пустыня внемлет Богу, и звезда с звездою говорит...» усіх: ад мудрацоў літаратурнай крытыкі да юнай школьніцы... І ніхто ніколі не спытаўся: аб чым жа гавораць тыя зоркі?.. Не сказаў тое і паэт.

У слынным перакладзе лермантаўскага верша на беларускую мову Аркадзь Куляшоў яшчэ больш аддаліўся ад адказу на гэтае пытанне: «Зорка зорцы голас падае...» Ужо не гавораць зоркі (пэўна, аб чымсьці ж канкрэтным?..), а проста перагукваюцца, голас падаюць...

А вось Максім Танк — пачуў. Пачуў — і сказаў, пра што гаварылі зоркі. Сказаў у вершы сваім «Падслуханае» амаль праз паўтара стагоддзя пасля Лермантава.

Няцяжка здагадацца, што гаворка ў зорак сёння, мабыць, вялася пра іншае. І ўсё ж лермантаўскі радок «И звезда с звездою говорит» паслужыў для Максіма Танка не адно толькі эпіграфам, але і тым чуйным камертонам, каб настроіцца на «мову зорак» нашага часу:

Песня, якая заўсёды з табой

Радзіма, народ, час...

Трыадзінства гэтае стаіць ля калыскі паэта, як і наогул кожнага мастака, бласлаўляючы яго нараджэнне.

Трыадзінства гэтае вядзе яго пакутнымі сцежкамі творцы, не спрамляючы шляхоў, а падказваючы і вызначаючы іх.

Трыадзінства гэтае хросным знакам Тройцы аберагае ад нячыстых намераў, ад творча-згубных д'ябальскіх спакусаў.

Прамаўляючы гэтыя словы, думаю зараз пра Ніла Гілевіча — як асобу, як паэтычную з'яву наогул і як аўтара верша «Вы шуміце, бярозы...» у прыватнасці, верша, загадкавага сваёй простасцю і крылатай наканаванасцю...

От жа, здаецца, звычайныя словы, без асаблівых «прызначаных» дзеля жанру ўпрыгожванняў. Але чаму ж такое неадольнае і разам з тым несуцішна-шчымлівае пачуццё стаіць на парозе тваёй душы, выпраменьваецца гэтымі вольнымі радкамі? Музычная версія, прапанаваная кампазітарам Эдуардам Ханком і выканаўцам Анатолем Ярмоленкам? Несумненна, ёсць і яе доля — і не малая. Толькі не забывайма: і яна ж магла нарадзіцца не інакш як на паэтычнай аснове. Музыка ўгадала паэзію. Музыка сэрцам прачытаў паэта...

Дык у чым жа падманлівасць гэтай «прастаты»? Гэтаксама, як у Гётэ, згадваючы выдатны лермантаўскі пераклад, мовім па-беларуску:

Зазначым, аднак, адразу, каб не ўзнікалі няпрошаныя «прымерванні»: гаворка ідзе не аб настраёвым ладзе верша, а аб спосабе паэтычнага выяўлення пачуцця. У Гётэ было сваё, філасофскае-мінорнае, імгненне, засведчанае вершам, у Ніла Гілевіча (хай даруюць музыкі маё магчымае дылетанцтва) — мажор гучыць у мінорнай танальнасці...